Testosteron w organizmie krąży związany do dwóch protein – albuminy serum krwi oraz SHBG (z angielskiego: sex hormone binding globulin). Tak związany testosteron nie ma możliwości dostania się do receptorów androgenowych i tam być przez nie wykorzystywany, tym samym można rzec, że staje się rezerwuarem tego męskiego hormonu.
W dalszej kolejności mamy wolny testosteron, który nie jest związany z żadnymi glikoproteinami i tylko taki testosteron jest biologicznie aktywny, czyli może spełniać swoją funkcję. Jedynie około 1-2% puli całkowitej testosteronu jest w formie niezwiązanej i pomimo tego, że jest to zawsze tak mały odsetek, taka ilość wystarczy aby wywrzeć na organizmie odpowiednią kaskadę reakcji, przypisaną do własności tego androgenu, jak chociażby wzrost masy mięśni szkieletowych, siła mięśniowa, czy motywacja do działania. Tak naprawdę, nawet jeśli Twoje wyniki diagnostyki laboratoryjnej wykazują wysoki poziom testosteronu , to jeśli poziom SHBG jest wysoki – nie odczujesz korzyści z wysokiego poziomu tego androgenu.
SHBG co to za hormon?
SHBG jest białkiem, które wiąże hormony płciowe [1]. Te hormony to:
- dihydrotestosteron (DHT)
- testosteron
- androstenediol (pośredniczy w biosyntezie testosteronu)
- estradiol
- estron
Cechą SHBG jest większe powinowactwo do androgenów, aniżeli do estrogenów, tak więc jego poziom będzie wpływał na stosunek testosteronu do estrogenów oddziałujących na organizm. Kontroluje dostępność hormonów płciowych względem receptorów oraz transportuje je we krwi [2,3].
Owe białko produkowane jest głównie w wątrobie, a za stymulację do produkcji odpowiedzialne są hormony tarczycy oraz estrogeny [4,5].
Diagnostyka i poziomy SHBG
Badania poziomu SHBG nie wykonuje się rutynowo i zleca się je zazwyczaj wtedy, gdy objawy zaburzeń hormonalnych nie korelują z ich bezpośrednimi pomiarami [6].
Poziom wolnego testosteronu można pośrednio wyliczyć na podstawie wyniku SHBG (u mężczyzn 44-65% testosteronu związane jest z SHBG, 33-50% z albuminą, u kobiet jest to 66-78% związane z SHBG oraz 20-30 z albuminą), gdzie niezwiązany androgen lepiej odzwierciedla potencjalny wpływ na całą gospodarkę endokrynologiczną, aniżeli całkowita pula testosteronu [7].
Dodatkowo, poziom SHBG może być markerem zaburzeń związanych z:
- insulinoopornością [8]
- zespołem metabolicznym [9]
- nieprawidłową odpowiedzią receptorów androgenowych [10]
- pracą gruczołu tarczycy [11]
- przysadką mózgową [12]
- spożywaniem posiłków (anoreksja) [13]
- PCOS [20]
U mężczyzn zakres referencyjny SHBG to 10 – 60 nmol/L, u kobiet 20-145 nmol/L (zakres waha się w zależności od placówki wykonania badania).
Gdzie zbadać poziom SHBG?
Wiele punktów laboratoryjnych oferuje badanie poziomu SHBG, wiele z nich zapewnia również wyniki online i to tego samego dnia. Ofertę taką ma m.in Centrum Medyczne Revital Clinic.
Objawy wysokiego poziomu SHBG
U mężczyzn chronicznie podwyższony poziom SHBG może wiązać się z [14]:
- spadkiem witalności
- małą ilością owłosienia na ciele
- małą masą mięśniową i problemem z jej nabraniem
- obniżoną gęstością kośćca
- bezpłodnością
- u nastolatków z problemami dojrzewania
- zahamowaniem popędu płciowego
- impotencją
- wzrostem piersi
- zredukowaną objętością jąder
U kobiet [22, 23, 24]:
- spadek popędu płciowego
- nieregularne miesiączki oraz ich mała obfitość
- suchość dróg rodnych
- spadek gęstości kośćca
- mała masa mięśniowa
- problemy z pamięcią
- depresja
- niepokój
- przewlekłe zmęczenie
- obniżone samopoczucie
Przyczyny wysokiego SHBG
Najczęściej spotykane to:
- wysoki poziom estrogenów [18,19] (tu warto wspomnieć, iż stosowanie antykoncepcji hormonalnej przez kobiety przyczynia się do nawet 4-krotnego wzrostu(!) SHBG względem poziomu wyjściowego, a odstawienie antykoncepcji niekoniecznie oznacza spadek SHBG do wartości sprzed stosowania hormonów [15, 16, 17])
- nadczynność tarczycy [24] (w tym również wywołana zewnętrznie przyjmowanym T3 [25])
- zaburzenia pracy wątroby [26, 27]
- niedożywienie [28]
- przewlekły stres [29]
- palenie tytoniu [30, 31, 32]
- alkohol [33]
- niski poziom HGH [34]
Regulacja poziomu SHBG
Z racji tego, iż SHBG obniża dostępność testosteronu, wiąże się to ze spadkiem nie tylko witalności, samopoczucia, ale również efektywności w sporcie, stąd pożądana jest niższa koncentracja SHBG.
Jeśli więc zdiagnozowałeś/aś u siebie zbyt wysoki poziom SHBG i przyczyna nie leży pośród którejś z powyżej wymienionych (zawsze najskuteczniej jest zacząć od zajęcia się pierwotną przyczyną zaburzenia hormonalnego, gdyż potencjalnie przynosi to najlepsze rezultaty), to być może warto podziałać na innych płaszczyznach, które opisuję poniżej.
Istotnym jest również, aby Panie pamiętały iż poziom SHBG rośnie u nich wraz z rozpoczęciem fazy lutealnej cyklu menstruacyjnego [35].
Dieta:
- Odpowiednio wysoka podaż protein jest powiązana z niższym poziomem SHBG [36]. Jeśli uprawiasz aktywność fizyczną, jak np. sport siłowy, to warto abyś upewnił/a się czy spełniasz swoje zapotrzebowanie na podaż białka w diecie – w przeciwnym razie może skutkować to wzrostem SHBG i tym samym zastojem w sporcie oraz gorszym samopoczuciem.
- Wyższa podaż węglowodanów, jako iż diety obfite w tłuszcze, a ubogie w węglowodany mogą korelować ze wzrostem poziomu SHBG [37, 38, 39].
- Wapń w diecie. Pewne badanie [44] wykazało, że osoby o wysokiej podaży wapnia w diecie miały wyższy poziom testosteronu, wolnego testosteronu oraz niższy poziom estrogenów. Wapń najprościej dostarczyć z nabiału mlecznego.
Suplementacja:
- Boron – w pewnym badaniu dawki rzędu 10 mg dziennie wystarczyły aby podnieść status wolnego testosteronu (o 28% po tygodniu) i obniżyć SHBG [40], zaś w innym badaniu dawki wielkości 6 mg dały zbliżony rezultat, gdy po 60 dniach u ochotników zbadano poziomy wolnego testosteronu oraz SHBG. Boron jest pierwiastkiem, który występuje w śladowej ilości w diecie. Aby odnieść pożądany skutek na poziom SHBG, należy dostarczyć odpowiednio dużo boronu, gdyż – jak pokazało inne badanie - dawka 2,5 mg nie miała żadnego wpływu na gospodarkę hormonalną [41].
- Magnez – choć nie jest to pierwiastek, którego nie sposób dostarczyć drogą żywieniową, to zapotrzebowanie na niego jest na tyle duże, iż suplementacja może okazać się zbawienna. Magnez chroni testosteron przed dołączaniem się do SHBG [42, 43], więc nie wpływa na jego poziom bezpośrednio. Więcej na temat roli magnezu można przeczytać tutaj.
- Witamina D – osoby niedoborowe w witaminę D będą miały wyższy poziom SHBG, niż osoby, które mają właściwie wysokie jej stężenie w organizmie. Pod kątem hormonalnym, obniżenie SHBG obserwuje się przy stężeniu 25(OH)D3 na poziomie wyższym niż 30 ng/ml [46, 47].
- Kwasy tłuszczowe Omega-3 (EPA i DHA) [47]. Dawka rzędu 349-522 EPA oraz 591-866 DHA dziennie w badaniu wykazała efekt obniżania poziomu SHBG. Jaki suplement Omega-3 wybrać?
- Tongkat Ali – ta roślina bardzo skutecznie podnosi poziom testosteronu całkowitego do właściwego poziomu, głównie poprzez mechanizm obniżania poziomu SHBG, skutkując wyższym poziomem hormonów biologiczne aktywnych. Również u Pań suplementacja Tongkat Ali wnosi wyższy poziom wolnego testosteronu [48, 49].
Modulacja poziomu SHBG jest wyjątkowo skutecznym narzędziem wpływu na gospodarkę hormonów płciowych. Gdy badania całkowitej puli hormonów nie wykazują ich niedoborów, a objawy już tak – warto sprawdzić czy przyczyna problemów nie wynika właśnie z wysokiej produkcji tej proteiny, która uniemożliwia hormonom płciowym spełnienia swojej funkcji. Jeśli tu jest przyczyna, zachęcam Cię do sprawdzenia według powyższej listy i eliminacji potencjalnych powodów zdrowotnych lub nawyków. Jeśli i tu nie znajdziesz przyczyny – warto zainteresować się zmianami w diecie oraz wdrożeniem odpowiedniej suplementacji.
6 Comments
Dodaj komentarz
Cynk a odporność – jakie są zależności?
Cynk największą popularność zyskuje jesienią. Jest to w pełni uzasadnione, ponieważ cynk pełni krytyczną funkcję w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Jego…
Kurkumina a choroby nowotworowe – jakie są zależności?
Wizytówką kurkuminy jest jej działanie przeciwzapalne, które naukowcy bardzo szeroko opisują w publikacjach naukowych. Przewlekłe stany zapalne uznawane są za…
Magnez w sporcie – jakie są korzyści?
Im większa aktywność fizyczna, tym większe zapotrzebowanie na magnez. Jeśli chcesz zapewnić swojemu ciału optymalne warunki do uzyskiwania progresu sportowego,…
Koenzym Q10 a serce – jakie są zależności?
Serce nieustannie tłoczy krew, która zaopatruje wszystkie nasze tkanki w substancje odżywcze. Co będzie, gdy osłabi swoją pracę? Skutki są…
Maksymalna pompa mięśniowa
Właśnie rozpoczynasz przygodę z treningiem na siłowni, czy może jesteś doświadczonym zawodnikiem szukającym sposobów na optymalizację swojego treningu? Bez względu…
Posiłek potreningowy – najważniejszy w ciągu dnia?
W świecie fitness upowszechniło się takie przekonanie, które głosi, iż posiłek potreningowy jest najważniejszym posiłkiem jedzonym w ciągu całego dnia….
Strength & Conditioning – co to w ogóle jest?
Strength & Conditioning, czyli w wolnym tłumaczeniu siła i kondycjonowanie – co to w ogóle jest za dziedzina nauki i…
Długotrwały trening aerobowy a poziom testosteronu u mężczyzn
Jednym z fizjologicznych systemów organizmu, który jest niezwykle wrażliwy na stres związany z wykonywanymi systematycznie ćwiczeniami fizycznymi jest układ hormonalny….
Dzień dobry,
A w jaki sposób można podnieść poziom SHBG i obniżyć wolny testosteron?
Pozdrawiam,
Magda
Warto zacząć przede wszystkim od tego, skąd się wziął wysoki poziom wolnego testosteronu – czy to wynika ze złej diety, z braku aktywności czy może z czego innego. Być może po uregulowaniu podstaw poziomy samoistnie się wyrównają. Najlepiej skonsultować się z dietetykiem 🙂
Zazwyczaj niskie SHBG jest wynikiem otyłości/ zaburzeń metabolicznych/ niedoczynności tarczycy i tym należy się zająć. Tym bardziej, jeśli wolny testosteron jest zbyt wysoki u kobiety, co będzie wskazywało prawdopodobnie na PCOS w wyniku zaburzeń metabolicznych. Świetnie sprawdzi się inozytol 2x dziennie po 1-2g.
Witam. Jeśli wynik testosteronu wolnego jest w dolnej granicy normy a SHBG w górnej granicy normy to znaczy, że nie jest to zbyt korzystne dla faceta tak?
Tak
Wolny testosteron w normie, a SHBG poniżej normy. Czy to oznacza niedoczynność tarczycy? TSH w normie.