{"id":23761,"date":"2019-11-12T07:00:51","date_gmt":"2019-11-12T06:00:51","guid":{"rendered":"https:\/\/www.muscle-zone.pl\/blog\/?p=23761"},"modified":"2019-11-12T07:00:51","modified_gmt":"2019-11-12T06:00:51","slug":"okoloporodowe-zaburzenia-emocjonalne-cz-1","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.muscle-zone.pl\/blog\/okoloporodowe-zaburzenia-emocjonalne-cz-1\/","title":{"rendered":"Oko\u0142oporodowe zaburzenia emocjonalne cz. 1"},"content":{"rendered":"

Utar\u0142o si\u0119 jako\u015b tak, \u017ce okres ci\u0105\u017cy jest stanem b\u0142ogos\u0142awionym, \u017ce kobieta ma lata\u0107 na skrzyd\u0142ach szcz\u0119\u015bcia i kwitn\u0105\u0107, bo przecie\u017c nosi w sobie cud, przecie\u017c wszystko ma by\u0107 fajnie\u2026 I rzeczywi\u015bcie u cz\u0119\u015bci kobiet tak to wygl\u0105da \u2013 jednak dotyczy to zdecydowanej mniejszo\u015bci. Je\u015bli natomiast przyznasz si\u0119 komu\u015b, \u017ce w cale tak nie masz, \u017ce odczuwasz ogromny i ci\u0119\u017cki do zrozumienia czy nawet wyt\u0142umaczenia smutek, l\u0119k, czy \u017ce masz depresj\u0119 to mo\u017cesz si\u0119 spotka\u0107 z ogromnym brakiem zrozumienia, a nawet komentarzami, kt\u00f3re wywo\u0142aj\u0105 u Ciebie ogromne poczucie winy i jeszcze bardziej pog\u0142\u0119bi\u0105 problemy emocjonalne.<\/strong><\/p>\n

Stan ci\u0105\u017cy przez wiele lat w medycynie owszem by\u0142 uwa\u017cany za czas dobrego samopoczucia emocjonalnego dla kobiet. Wczesne doniesienia naukowe opisywa\u0142y ci\u0105\u017c\u0119 jako okres \u017cycia kobiety, kt\u00f3ry zapewnia\u0142 wr\u0119cz \u201eochron\u0119\u201d przed chorobami psychicznymi i zdecydowanie wi\u0119cej uwagi si\u0119 skupia\u0142o na aspektach zwi\u0105zanych z zaburzeniami nastroju dopiero w okresie poporodowym (o czym b\u0119dzie w nast\u0119pnym tygodniu projektu). Jednak w \u015bwietle obecnej wiedzy i nowszych doniesie\u0144 naukowych wiemy ju\u017c, \u017ce zaburzenia nastroju w przebiegu ci\u0105\u017cy s\u0105 tak samo wa\u017cnym i cz\u0119sto spotykanym problemem jak i po porodzie, a kobiety nadal w du\u017cym stopniu s\u0105 nara\u017cone na wysokie ryzyko depresji podczas jej przebiegu.<\/p>\n

Istnieje ju\u017c wiele dowod\u00f3w na to, \u017ce okres oko\u0142oporodowy og\u00f3lnie sprzyja wyst\u0105pieniu wielu zaburze\u0144 emocjonalnych, zaczynaj\u0105c od stan\u00f3w depresyjnych<\/a> i l\u0119kowych w ci\u0105\u017cy, poprzez depresj\u0119 poporodow\u0105 i stres pourazowy, a\u017c do psychoz. Nie jest to kwestia wyboru, nie jest to te\u017c kwesti\u0105 tego czy dziecko wysz\u0142o z \u201eprzypadku\u201d czy by\u0142o d\u0142ugo wyczekiwane, gdy\u017c problem\u00f3w emocjonalnych do\u015bwiadczaj\u0105 te\u017c kobiety, kt\u00f3re zasz\u0142y w wymodlon\u0105 ci\u0105\u017c\u0119 walcz\u0105c latami z niep\u0142odno\u015bci\u0105.<\/p>\n

W tym artykule chcia\u0142abym si\u0119 skupi\u0107 na zaburzeniach depresyjnych w przebiegu ci\u0105\u017cy, a w nast\u0119pnym si\u0119 skupie na baby blues oraz depresji poporodowej.<\/p>\n

ZABURZENIA DEPRESYJNE I L\u0118KOWE W CI\u0104\u017bY<\/strong><\/h4>\n

Kobiety jak zwykle maja pod g\u00f3rk\u0119\u2026Obserwuje si\u0119 niemal dwukrotnie wi\u0119kszy procentowy udzia\u0142 zaburze\u0144 depresyjnych w\u015br\u00f3d kobiet w ka\u017cdej grupie wiekowej niezale\u017cnie od stanu, w kt\u00f3rym przebywamy (w ci\u0105\u017cy czy nie), przy czym szczytowe wyst\u0119powanie owych zaburze\u0144 wyst\u0119puje w latach rozrodczych - szacuje si\u0119, i\u017c ok. 25% kobiet w wieku rozrodczym cierpi na zaburzenia afektywne (\u015brednio mi\u0119dzy 25 a 44 rokiem \u017cycia).<\/p>\n

Ci\u0105\u017ca i por\u00f3d bez najmniejszej kropli w\u0105tpliwo\u015bci s\u0105 jednym z g\u0142\u00f3wnych czynnik\u00f3w sprzyjaj\u0105cych wyst\u0105pieniu zaburze\u0144 depresyjnych. Badania naukowe wykazuj\u0105, \u017ce przedporodowe zaburzenia depresyjne<\/a> mog\u0105 wyst\u0119powa\u0107 nawet cz\u0119\u015bciej lub co najmniej tak samo cz\u0119sto jak depresja poporodowa. Szacuje si\u0119, \u017ce \u015brednio oko\u0142o 15% (mi\u0119dzy 10-20% na podstawie r\u00f3\u017cnych \u017ar\u00f3de\u0142) kobiet do\u015bwiadcza klinicznie istotnej depresji podczas ci\u0105\u017cy z r\u00f3\u017cnym udzia\u0142em procentowym w poszczeg\u00f3lnych trymestrach ci\u0105\u017cy (najwy\u017csze w drugim oraz trzecim trymestrach).<\/p>\n

Zwi\u0119kszony poziom l\u0119ku podczas ci\u0105\u017cy r\u00f3wnie\u017c spotyka si\u0119 do\u015b\u0107 cz\u0119sto, jednak w ok. po\u0142owie przypadk\u00f3w ma charakter niepatologiczny. Jednak w drugiej po\u0142owie przypadk\u00f3w zaburzenia l\u0119kowe cz\u0119sto wsp\u00f3\u0142wyst\u0119puj\u0105 ze sob\u0105 lub a\u017c w oko\u0142o 50 % przypadk\u00f3w id\u0105 w parze z depresj\u0105 spe\u0142niaj\u0105c kryteria zespo\u0142\u00f3w l\u0119kowych, takich jak m.in.:<\/p>\n

- l\u0119k napadowy<\/strong> \u2013 nawracaj\u0105ce napady paniki, kt\u00f3re si\u0119 pojawiaj\u0105 bez konkretnego bod\u017aca zewn\u0119trznego, kt\u00f3remu cz\u0119sto towarzysz\u0105 objawy wegetatywne jak m.in. skoki ci\u015bnienia, tachykardi\u0105, poty, dr\u017cenie;<\/p>\n

- l\u0119k uog\u00f3lniony<\/strong> \u2013 tzw. GAD (generalized anxiety disorder) objawiaj\u0105cy si\u0119 sta\u0142ym, dokuczliwym napi\u0119ciem wewn\u0119trznym i l\u0119kiem;<\/p>\n

- fobia spo\u0142eczna<\/strong> - parali\u017cuj\u0105cy l\u0119k przed kontaktami z lud\u017ami;<\/p>\n

- nerwica natr\u0119ctw OCD (obsesive-compulsive disorder)<\/strong> \u2013 objawiaj\u0105ca si\u0119 natr\u0119tnymi my\u015blami i\/lub rytua\u0142ami, kt\u00f3re mog\u0105 dotyczy\u0107 ka\u017cdego aspektu \u017cycia, w ci\u0105\u017cy zwykle zwi\u0105zane s\u0105 z ni\u0105 tematycznie.<\/p>\n

Jest to temat, o kt\u00f3rym trzeba m\u00f3wi\u0107 bardzo g\u0142o\u015bno, gdy\u017c silna depresja i l\u0119k w trakcie ci\u0105\u017cy wymaga leczenia, bo mo\u017ce powodowa\u0107:<\/strong><\/p>\n

- gorsz\u0105 opiek\u0119 prenataln\u0105;<\/p>\n

- niebezpiecze\u0144stwo nadu\u017cywania substancji psychoaktywnych, picia alkoholu, przyjmowania lek\u00f3w w spos\u00f3b niekontrolowany itd.;<\/p>\n

- liczne powik\u0142ania po\u0142o\u017cnicze (prowadzi\u0107 do s\u0142abszej czynno\u015bci skurczowej macicy, podnosi\u0107 nadwra\u017cliwo\u015b\u0107 ci\u0119\u017carnej na b\u00f3l zwi\u0119kszaj\u0105c ryzyko tego, \u017ce por\u00f3d nie b\u0119dzie dobrze post\u0119powa\u0142, powodowa\u0107 por\u00f3d przedwczesny lub nisk\u0105 urodzeniow\u0105 mas\u0119 dziecka);<\/p>\n

- zwi\u0119kszone ryzyko depresji w okresie poporodowym;<\/p>\n

- badania naukowe wykazuj\u0105, \u017ce dzieci kobiet z nieleczon\u0105 depresj\u0105 w ci\u0119\u017cy s\u0105 bardzie p\u0142aczliwe i niespokojne, a w p\u00f3\u017aniejszym \u017cyciu cz\u0119\u015bciej maj\u0105 objawy l\u0119kowe i depresyjne, a tak\u017ce wymagaj\u0105 leczenia psychiatrycznego;<\/p>\n

- w skrajnych przypadkach samob\u00f3jstwo czy dzieciob\u00f3jstwo.<\/p>\n

DEFINICJA<\/strong><\/h4>\n

W j\u0119zyku codziennym termin depresja zdecydowanie jest nadu\u017cywany, wiele os\u00f3b okre\u015bla tym terminem z\u0142e samopoczucie, obni\u017cony nastr\u00f3j, uczucie przygn\u0119bienia itd. W przypadku ci\u0105\u017cy jednak warto pami\u0119ta\u0107, \u017ce zupe\u0142nie normalnym jest, i\u017c przysz\u0142e mamy cz\u0119sto mog\u0105 do\u015bwiadcza\u0107 l\u0119ku czy napi\u0119cia, okresowo mie\u0107 obni\u017cony nastr\u00f3j pod warunkiem, \u017ce ma to charakter przemijaj\u0105cy i nie upo\u015bledza w znacz\u0105cym stopniu codziennego funkcjonowania. Zdarza si\u0119 jednak, \u017ce nasilenie i cz\u0119stotliwo\u015b\u0107 objaw\u00f3w depresyjnych<\/a> u kobiety w ci\u0105\u017cy nasuwa podejrzenie choroby psychicznej. Zanim wi\u0119c zdefiniujemy termin zaburze\u0144 depresyjnych, warto si\u0119 zastanowi\u0107 nad pytaniem \u2013 gdzie ko\u0144czy si\u0119 normalne (nie patologiczne) uczucie przygn\u0119bienia i smutku, a zaczynaj\u0105 si\u0119 zaburzenia depresyjne?<\/p>\n

Istnieje szereg objaw\u00f3w, kt\u00f3re pozwalaj\u0105 odr\u00f3\u017cni\u0107 depresj\u0119, jako chorob\u0119 psychiczn\u0105 od normalnego uczucia smutku, pogorszonego nastroju czy poczucia przygn\u0119bienia, kt\u00f3re maj\u0105 charakter przemijaj\u0105cy. Wsp\u00f3lna cecha, kt\u00f3ra wyst\u0119puj\u0119 we wszystkich rodzajach zaburze\u0144 depresyjnych jest przede wszystkim utrata zainteresowa\u0144 i zdolno\u015bci do odczuwania rado\u015bci, ogromna pustka, smutek, dra\u017cliwo\u015b\u0107, kt\u00f3rym jednocze\u015bnie towarzysz\u0105 zaburzenia somatyczne (np. zwi\u0105zane z objawami fizycznymi w postaci r\u00f3\u017cnego rodzaju b\u00f3lu np. g\u0142owy czy plec\u00f3w) i poznawcze wp\u0142ywaj\u0105ce znacz\u0105co na zdolno\u015b\u0107 osoby dotkni\u0119tej zaburzeniem depresyjnych do normalnego codziennego funkcjonowania.<\/p>\n

Jest kilka rodzaj\u00f3w depresji, kt\u00f3re w zale\u017cno\u015bci od stopnia nasilenia mog\u0105 objawia\u0107 si\u0119 w r\u00f3\u017cny spos\u00f3b. Nie b\u0119d\u0119 si\u0119 wg\u0142\u0119bia\u0107 szczeg\u00f3\u0142owo w klasyfikacj\u0119 zaburze\u0144 psychicznych, wspomn\u0119 jedynie o tym, \u017ce zaburzenia depresyjne w przebiegu ci\u0105\u017cy odnosi si\u0119 do kategorii zaburze\u0144 depresyjnych spowodowanych stanem og\u00f3lnomedycznym<\/strong> na podstawie podzia\u0142u zaburze\u0144 depresyjnych w DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders).<\/p>\n

NAJCZ\u0118STSZE OBJAWY ZABURZE\u0143 DEPRESYJNYCH<\/strong><\/h4>\n
    \n
  1. Obni\u017cony nastr\u00f3j i\/lub du\u017ca chwiejno\u015b\u0107 emocjonalna \u2013 dra\u017cliwo\u015b\u0107, napady p\u0142aczu, impulsywno\u015b\u0107;<\/li>\n
  2. Anhedonia, czyli utrata zainteresowa\u0144 i zdolno\u015bci do odczuwania rado\u015bci;<\/li>\n
  3. Zmiana apetytu (jego spadek lub te\u017c wzrost) i w zwi\u0105zku z tym przyrost masy cia\u0142a lub utrata masy cia\u0142a (> 5% zmiana w ci\u0105gu miesi\u0105ca);<\/li>\n
  4. Nadmierna senno\u015b\u0107 lub bezsenno\u015b\u0107, sen przerywany;<\/li>\n
  5. Nadmierne pobudzenie psychoruchowe albo zwi\u0119kszenie m\u0119czliwo\u015bci\/zesp\u00f3\u0142 przewlek\u0142ego zm\u0119czenia;<\/li>\n
  6. Bezsilno\u015b\u0107, niech\u0119\u0107 do pracy, utrata energii \u017cyciowej, pogorszenie pami\u0119ci, zdolno\u015bci skupienia si\u0119;<\/li>\n
  7. Uczucie bezwarto\u015bciowo\u015bci, bycia niepotrzebn\u0105\/nym, niska samoocena, nadmierne poczucia winy (urojenia depresyjne);<\/li>\n
  8. Stany l\u0119kowe \u201ebez powodu\u201d lub l\u0119ki o ci\u0105\u017c\u0119, wyobra\u017canie sobie licznych zagro\u017ce\u0144 itd.;<\/li>\n
  9. Narastaj\u0105ce oraz powracaj\u0105ce my\u015bli o braku sensu \u017cycia, o \u015bmierci lub samob\u00f3jstwie.<\/li>\n<\/ol>\n

    Warto jednak by\u0107 uwa\u017cnym i ostro\u017cnym w stwierdzaniu depresji u kobiety w ci\u0105\u017cy, gdy\u017c wiele objaw\u00f3w charakterystycznych dla depresji jak m.in. zaburzenia snu i apetytu czy niech\u0119\u0107 do pracy, utrata energii \u017cyciowej, pogorszenie pami\u0119ci, zdolno\u015bci skupienia si\u0119 obserwuje si\u0119 r\u00f3wnie\u017c u kobiet bez depresji w czasie ci\u0105\u017cy i mog\u0105 by\u0107 (w\/w objawy) normalne\/fizjologiczne. Zatem nie raz trudny do zidentyfikowania jest moment, kiedy wahania nastroju czy zaburzenia snu przekraczaj\u0105 granic\u0119 normy typowej dla tego okresu.<\/p>\n

    Ponadto niekt\u00f3re zaburzenia medyczne cz\u0119sto obserwowane podczas ci\u0105\u017cy, takie jak niedokrwisto\u015b\u0107, cukrzyca ci\u0105\u017cowa i zaburzenia czynno\u015bci tarczycy, mog\u0105 by\u0107 zwi\u0105zane z objawami depresyjnymi<\/a> i mog\u0105 komplikowa\u0107 postawienie diagnozy przez lekarza depresji podczas ci\u0105\u017cy. Do cech klinicznych, kt\u00f3re mog\u0105 wspiera\u0107 diagnoz\u0119 depresji, nale\u017c\u0105 m.in. anhedonia, poczucie winy i beznadziejno\u015bci oraz my\u015bli samob\u00f3jcze. Jednak ryzyko zachowa\u0144 samookaleczaj\u0105cych lub samob\u00f3jczych wydaje si\u0119 by\u0107 stosunkowo niskie w populacji kobiet, kt\u00f3re rozwijaj\u0105 depresj\u0119 podczas ci\u0105\u017cy.<\/p>\n

    CZYNNIKI RYZYKA<\/strong><\/h4>\n

    W ci\u0105\u017cy cz\u0119sto dochodzi do pog\u0142\u0119biania i\/lub nawrotu istniej\u0105cego zaburzenia psychicznego lub do pojawienia si\u0119 nowych zaburze\u0144. Dlaczego? Mo\u017cna by by\u0142o tu wymieni\u0107 dwa najwa\u017cniejsze czynniki:<\/p>\n

    1. Czynnik biologiczny<\/strong><\/p>\n

    Biologiczne pod\u0142o\u017ce zaburze\u0144 nastroju w przebiegu ci\u0105\u017cy odnosi si\u0119 do kwestii zwi\u0105zanych z predyspozycjami genetycznymi oraz zmianami na poziomach neuroprzeka\u017anik\u00f3w w m\u00f3zgu na skutek drastycznych zmian hormonalnych. Wiemy ju\u017c na podstawie wielu artyku\u0142\u00f3w, kt\u00f3re napisa\u0142am w ramach tego projektu o tym jak du\u017ca ilo\u015b\u0107 zmian adaptacyjnych zachodzi w organizmie kobiety ci\u0119\u017carnej.<\/a> Drastyczne zmiany hormonalne nie pozostaj\u0105 oboj\u0119tne dla m\u00f3zgu - oddzia\u0142uj\u0105 na emocje i samopoczucie poprzez sw\u00f3j wielopoziomowy wp\u0142yw na chemi\u0119 m\u00f3zgu wp\u0142ywaj\u0105c i mog\u0105c zaburza\u0107 tzw. r\u00f3wnowag\u0119 neuroprzeka\u017anik\u00f3w. Czynnik biologiczny mo\u017ce by\u0107 r\u00f3wnie\u017c zwi\u0105zany z niew\u0142a\u015bciw\u0105 prac\u0105 osi podwzg\u00f3rze-przysadka-nadnercza (tzw. o\u015b HPA).<\/p>\n

    2. Czynnik psychologiczny<\/strong><\/p>\n

    Kiedy m\u00f3wimy o pod\u0142o\u017cu psychologicznym, wiemy ju\u017c na podstawie artyku\u0142u oraz nagrania \u201eWp\u0142yw stresu na przebieg ci\u0105\u017cy\u201d, \u017ce sama ci\u0105\u017ca w sobie jest zwi\u0105zana z do\u015bwiadczaniem stresu, l\u0119ku, niepokoju czy wielu zmartwie\u0144 zwi\u0105zanych z now\u0105 sytuacj\u0105 \u017cyciow\u0105 niezale\u017cnie od czynnik\u00f3w biologicznych czy innych dodatkowych stresor\u00f3w dnia codziennego.<\/p>\n

    B\u0119d\u0105c w ci\u0105\u017cy mo\u017cemy do\u015bwiadcza\u0107 wielu ambiwalentnych emocji (w stosunku do nowej sytuacji, dziecka, siebie, relacji partnerskich itd.) \u2013 od skrajnej rado\u015bci do skrajnego smutku, kt\u00f3ry jest przera\u017caj\u0105cy i wywo\u0142uj\u0119 poczucie winy. W tym przypadku warto pami\u0119ta\u0107, \u017ce w tej sytuacji zupe\u0142nie normalnym mo\u017ce by\u0107 czu\u0107 w jednej chwili rado\u015b\u0107 i dum\u0119, a za chwile l\u0119k czy smutek, gdy\u017c zgodnie ze Skal\u0105 Ponownego Przystosowania Spo\u0142ecznego (Social Readjustment Rating Scale \u2013 SRRS) stworzon\u0105 przez psychiatr\u00f3w Richarda Rahesa oraz Thomasa Holmesa ci\u0105\u017ca znajduje si\u0119 na dwunastym miejscu w\u015br\u00f3d 44 najbardziej stresuj\u0105cych sytuacji \u017cyciowych. Normalnym jest ba\u0107 si\u0119 zmian, kt\u00f3re nadejd\u0105 i niema w tym nic wstydliwego i nie jest to powodem do poczucia winy.<\/p>\n

    Warto wspomnie\u0107, \u017ce kobiety z neurotycznymi cechami osobowo\u015bci: nadwra\u017cliwe, z pesymistycznym obrazem \u015bwiata i siebie, l\u0119kowe, czy te\u017c perfekcjonistki s\u0105 bardziej nara\u017cone na wyst\u0119powanie zaburze\u0144 nastroju zar\u00f3wno w przebiegu ci\u0105\u017cy jak i po porodzie.<\/p>\n

    Jakie kobiety s\u0105 szczeg\u00f3lnie nara\u017cone na depresje w ci\u0105\u017cy:<\/strong><\/h4>\n
      \n
    1. Leczone psychiatrycznie przed ci\u0105\u017c\u0105 m.in.: kobiety za\u017cywaj\u0105ce leki uspokajaj\u0105ce, przeciwdepresyjne, psychotropowe itd.;<\/li>\n
    2. Maj\u0105ce za sob\u0105 pr\u00f3b\u0119 samob\u00f3jcz\u0105, takie kt\u00f3re w przesz\u0142o\u015bci dokonywa\u0142y samouszkodze\u0144 czy by\u0142y kiedykolwiek w szpitalu psychiatrycznym;<\/li>\n
    3. Nadu\u017cywaj\u0105ce narkotyk\u00f3w przed ci\u0105\u017c\u0105;<\/li>\n
    4. Obci\u0105\u017cone genetycznie - w rodzinie kto\u015b chorowa\u0142 psychicznie, wyst\u0119powa\u0142y samob\u00f3jstwa itd.;<\/li>\n
    5. W poprzednich ci\u0105\u017cach wyst\u0119powa\u0142y problemy emocjonalne czy wyst\u0105pi\u0142a depresja poporodowa po poprzednim porodzie;<\/li>\n
    6. Kobiety, kt\u00f3re s\u0105 w trudnych sytuacjach \u017cyciowych, jak np.: maj\u0105 ju\u017c dziecko specjalnej troski lub chore, s\u0105 samotne\/nie s\u0105 w sta\u0142ym zwi\u0105zku z ojcem dziecka (albo s\u0105 w zwi\u0105zku toksycznym\/patologicznym), s\u0105 w z\u0142ych relacjach ze swoimi rodzicami, maj\u0105ce problemy finansowe\/brak sta\u0142ej pracy itd.<\/li>\n<\/ol>\n

      W przypadku kobiet, kt\u00f3re s\u0105 obci\u0105\u017cone du\u017c\u0105 liczb\u0105 powy\u017cszych czynnik\u00f3w ryzyka, wymagana jest szczeg\u00f3lna troska oraz \u015bcis\u0142a wsp\u00f3\u0142praca mi\u0119dzy lekarzem ginekologiem prowadz\u0105cym ci\u0105\u017ce a psychiatr\u0105 oraz najlepiej psychoterapeut\u0105. W przeciwie\u0144stwie do wielu innych stan\u00f3w klinicznych, w kt\u00f3rych leczenie w bezpieczny spos\u00f3b dla rozwoju p\u0142odu<\/a> mo\u017cna wprowadza\u0107 i utrzymywa\u0107 przez ca\u0142y okres ci\u0105\u017cy, leczenie zaburze\u0144 psychicznych w czasie ci\u0105\u017cy jest zwykle zarezerwowane dla sytuacji wyj\u0105tkowych, w kt\u00f3rych zaburzenie to znacz\u0105co zaburza dobrostan matki i\/lub stwarza ryzyko dla jej \u017cycia. Dlaczego tak jest? Poniewa\u017c \u017cadna decyzja nie jest ca\u0142kowicie wolna od ryzyka i \u017caden z lek\u00f3w przeciwdepresyjnych nie zalicza si\u0119 do grupy A wedle klasyfikacji FDA, wi\u0119kszo\u015b\u0107 z lek\u00f3w u\u017cywanych w przypadku zaburze\u0144 psychicznych mie\u015bci si\u0119 w kategorii C lub D (o klasyfikacji lek\u00f3w wspomina\u0142am ju\u017c poruszaj\u0105c temat czynnik\u00f3w teratogennych w przebiegu ci\u0105\u017cy).<\/p>\n

      O samopomocy i o tym jak warto dba\u0107 o swoj\u0105 kondycj\u0119 psychiczn\u0105 w ci\u0105\u017cy opowiadam na poni\u017cszym nagraniu.<\/strong><\/p>\n