Efektywność praktyk relaksacyjnych oraz diety ubogiej w FODMAP w zespole jelita nadwrażliwego – część II 

W pierwszej części artykułu omówiona została bliżej dieta o obniżonej zawartości FODMAP w kontekście możliwości jej skutecznego zastosowania w celu redukcji dolegliwości żołądkowo-jelitowych u pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego, jak również w przypadku sportowców dyscyplin wytrzymałościowych, borykających się niejednokrotnie z uciążliwymi symptomami ze strony przewodu pokarmowego w trakcie treningu oraz po wyjątkowo intensywnych i długotrwałych ćwiczeniach. Z kolei w drugiej części tekstu przedstawiona zostanie szczegółowo rola regularnych praktyk relaksacyjnych jako skutecznego elementu wspomagającego proces leczenia IBS w oparciu o dostępne obecnie dowody naukowe.

Opracowano dotychczas rozmaite teorie próbujące wyjaśnić etiologię zespołu jelita nadwrażliwego, wśród których warto chociażby wymienić takie jak: nadwrażliwość trzewna, czynniki psychospołeczne, zaburzenie regulacji osi stresowej (oś HPA, podwzgórze – przysadka – nadnercza), a także dysfunkcja autonomicznego układu nerwowego, zaangażowana w patofizjologię choroby. Ponadto, coraz większa liczba publikowanych prac naukowych wskazuje również, że choroby psychiczne (zazwyczaj depresja oraz zaburzenia lękowe) powszechnie współwystępują razem z IBS. Jedną z prób wyjaśnienia tego powiązania, o czym świadczy niewątpliwie rosnąca ilość przedklinicznych badań w tej materii, było odkrycie dwukierunkowej sygnalizacji pomiędzy mózgiem a jelitami (oś jelito – mózg), co doprowadziło do sugestii, że obydwa organy odgrywają zrównoważoną rolę w patofizjologii zaburzeń psychiatrycznych oraz w przewlekłych zespołach bólowych brzucha, takich jak na przykład IBS.

Joga tradycyjnie składa się z pozycji ciała (sanskryt - asana), ćwiczeń oddechowych (pranayama) i medytacji (dhyana). Celem regularnego ćwiczenia jogi jest wzmocnienie mięśni oraz układu nerwowego, przy jednoczesnym osiągnięciu stanu równowagi ciała i umysłu. Wykazano, że regularne praktykowanie jogi zmniejsza stres i cierpienie psychiczne w różnych populacjach pacjentów. Postawiono także hipotezę, że trenowanie jogi koryguje obniżoną aktywność przywspółczulnego układu nerwowego, wywołaną chronicznym stresem. Biorąc pod uwagę, że w patogenezie IBS istotny udział odgrywają czynniki psychiczne, to joga i inne metody relaksacyjne mogą okazać się bardzo pomocnym narzędziem w celu uzyskania poprawy funkcjonowania osób z zespołem jelita nadwrażliwego.

Niespełna dwa lata temu została upubliczniona systematyczna praca przeglądowa, która oceniała wpływ ćwiczeń jogi na objawy żołądkowo-jelitowe, poziom bólu, jakość życia, nastrój, stres oraz bezpieczeństwo u osób chorych z IBS. W analizie jakościowej uwzględniono 6 randomizowanych, kontrolowanych badań z udziałem łącznie 273 pacjentów. Po dokonaniu analizy, znaleziono dowody na korzystne działanie treningu relaksacyjnego jogi na symptomy ze strony przewodu pokarmowego, stopień nasilenia choroby, a także poziomu lęku u badanych osób w porównaniu z konwencjonalnym leczeniem.

Co więcej, odnotowano także znaczące polepszenie jakości życia i ogólną poprawę kondycji psychofizycznej chorych po regularnym praktykowaniu jogi w porównaniu z brakiem leczenia. Z kolei w innym badaniu, opublikowanym na początku obecnego roku, podjęto się próby porównania efektywności ćwiczeń jogi oraz omówionej dokładnie w poprzedniej części artykułu diety ubogiej w FODMAP w zakresie łagodzenia symptomów zespołu jelita nadwrażliwego. Zarówno po trzech, jak i po blisko sześciu miesiącach eksperymentu zaobserwowano istotną poprawę objawów IBS, przy ocenie z użyciem kwestionariusza IBS-SSS (ang. IBS Severity Scoring System) w grupie odżywiającej się zgodnie z zaleceniami diety z niską zawartością FODMAP, jak i w grupie praktykującej regularnie hatha-jogi. Nie stwierdzono także znaczących różnic pomiędzy grupami w obu wykorzystanych punktach pomiarowych, co wskazuje, że powtarzalne ćwiczenia jogi mogą być równie skuteczne w łagodzeniu dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego w zespole jelita nadwrażliwego, jak stosowanie diety ubogiej w FODMAP.

Podsumowując cały artykuł, niewątpliwie należy podkreślić obiecującą rolę zarówno sposobu odżywiania charakteryzującego się niską zawartością łatwo fermentujących węglowodanów krótkołańcuchowych (FODMAP), jak również regularnych ćwiczeń jogi w zakresie skutecznego wspomagania leczenia pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego. Kolejne badania wydają się być konieczne, aby ustalić bynajmniej w jaki sposób oddziałuje na stan zdrowia chorych z IBS, interwencja polegająca na połączeniu diety ubogiej w FODMAP oraz powtarzalnych praktyk relaksacyjnych w postaci na przykład ćwiczeń fizycznych hatha-jogi.