Dolegliwości ze strony układu pokarmowego w ciąży 

Drastyczne zmiany w stężeniach estrogenów i progesteronu (oraz wielu innych hormonów) w przebiegu ciąży powodują wiele zmian strukturalnych w przewodzie pokarmowym. Zmiany te szczególnie mocno wpływają na pojawiające się nieprawidłowości w aktywności nerwowej żołądka i czynności tkanki mięśniowej gładkiej, co się przekłada na wiele przykrych objawów, jak np.: refluks żołądkowo-przełykowy oraz zgaga, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty, niestrawność itd.

Odczuwalne nieprzyjemne zmiany w pracy układu pokarmowego są zawsze wyraźniejsze u kobiet z istniejącymi wcześniej chorobami/zaburzeniami przewodu pokarmowego, które nie były zaawansowane przed ciążą. Dlatego znowuż wracamy do tego, jak ważnym jest jednak przygotować się do ciąży na wielu poziomach, a w tym przypadku - jeśli masz szansę zdiagnozować oraz przeleczyć (we współpracy ze specjalistą) problemy ze strony układu pokarmowego zanim zajdziesz w ciąże – polecam z ręka na sercu to zrobić, zarówno dla swojego dobra, jak i dla dobra maluszka, gdyż problemy w układzie pokarmowym mogą nie tylko bardzo mocno upośledzać Twoje samopoczucie w przebiegu ciąży, ale dodatkowo powodować zaburzenia w przyswajaniu witamin i składników mineralnych, niezbędnych do rozwoju Twojego dziecka, predysponując je np. do rozwoju anemii, o której za parę tygodni w ramach projektu będę mówić.

ZMIANY ADAPTACYJNE PRZEKŁADAJACE SIĘ NA DOLEGLIWOŚCI POKARMOWE W CIĄŻY

Tak jak już wspominałam, pisząc o zmianach związanych z przyrostem masy ciała, to samo dotyczy pracy przewodu pokarmowego - u kobiet ciężarnych zachodzi dużo zmian adaptacyjnych nie tylko w kwestiach widocznych gołym okiem jak anatomia (np. postawa ciała na skutek zwiększającego się brzuszka), a również fizjologicznych w wielu układach organizmu. Większość tych zmian adaptacyjnych, choć w wielu przypadkach są bardzo nieprzyjemne i dokuczliwe, jest niezbędnych, aby zapewnić odpowiednie środowisko do rozwoju płodu - mają na celu chronić rozwijający się płód, zapewnić właściwy przebieg ciąży oraz jej szczęśliwe zakończenie.

Zmiany w pracy układu pokarmowego w czasie ciąży występują w początkowych okresach ciąży głównie na skutek drastycznych zmian hormonalnych, a potem dodatkowo dochodzą dolegliwości związane z coraz bardziej powiększającą się macicą – zatem zazwyczaj w przebiegu całej ciąży występują problemy z układem pokarmowym i  tylko w zależności od trymestru się różnią, jak i stopień ich nasilenia.

Jeśli jest Ci ciężko, pamiętaj – wszystkie te zmiany powracają do poziomów wyjściowych (przed ciążą) w różnych odstępach czasu w okresie poporodowym. W przypadku układu pokarmowego większość zmian i tym samym nieprzyjemnych objawów powraca do wartości wyjściowych w ciągu 1-2 dni po porodzie. Jeśli ten fakt Ciebie nie zbytnio cieszy – mogę dodać, że w przebiegu ciąży postępując w odpowiedni sposób również możesz zmniejszać stopień nasilenia nieprzyjemnych objawów lub przynajmniej nie pogarszać sytuacji. W jaki sposób? Właśnie w tym tygodniu projektu będę tę kwestię omawiać.

ZMIANY W PRACY UKŁADU POKARMOWEGO

Zanim przejdę do tego co i pod wpływem czego w układzie pokarmowym się zmienia, zacznę najpierw od tego co pozostaje w układzie pokarmowym w tracie ciąży bez zmian w stosunku do okresu sprzed ciąży:

1. Czas opróżniania żołądka;
2. Funkcję wydzielnicze oraz absorpcyjne (te ostatnie nawet stają się lepsze – znowuż po to, aby umożliwić jak najlepsze warunki do prawidłowego rozwoju płodu).

Co w układzie pokarmowym w tracie ciąży się zmienia i dlaczego:

Podwyższony poziom progesteronu i estradiolu pośredniczy w większości zmian funkcjonalnych układu pokarmowego podczas ciąży.

1. Jednym z najczęstszych objawów ciąży, których ok. 80% ciężarnych kobiet doświadcza, to - nudności i wymioty.

Te objawy jednak zwykle się zaczynają między 5-8 tygodniem ciąży i dotyczą I trymestru. Męczące wymioty i nudności średnio ustępują między 14-16 tygodniem ciąży, czasami trwają do nawet 20 tygodnia ciąży, ale też niestety jest około 10–20% kobiet, które doświadcza w/w objawów przez więcej niż 20 tygodni, a część nawet do końca ciąży.

Jednak u około 0,5–3% kobiet w ciąży występuje ciężka postać nudności i nadmiernych wymiotów – tzw. hyperemesis gravidarum, czyli niepowściągliwe wymioty ciężarnych. Ten rodzaj wymiotów jest skrajną manifestacją zmian fizjologicznych przebiegających w ciąży i często może prowadzić do niedoborów żywieniowych, utraty wagi, zaburzeń równowagi elektrolitów i jest jedną z głównych przyczyn hospitalizacji w pierwszym trymestrze ciąży. W takich przypadkach powszechnie wymagane jest dożylne zastępowanie płynów i witamin.

- Dokładny mechanizm leżący u podstaw tych objawów nie jest do końca jasny, ale hormony związane z ciążą, takie jak ludzka gonadotropina kosmówkowa (hCG), estrogen i progesteron, mogą być zaangażowane w etiologię;

- Zauważono, że mocniejsze nudności i wymioty występują częściej w ciążach z wysokim poziomem hCG oraz progesteronu, takich jak ciąża bliźniacza, gdyż wysoki poziom HCG może mieć stymulujący wpływ na proces wydzielania w górnym odcinku przewodu pokarmowego;

- Hormony tarczycy mogą być również zaangażowane w rozwój objawów nudności, ponieważ stwierdzono silny związek z nudnościami i nieprawidłowymi wynikami czynności tarczycy. Szczególnie dotyczy to przejściowej nadczynności lub tyreotoksykozy ciążowej. Wytwarzanie globuliny wiążącej tarczycę zwiększa się pod wpływem stymulacji estrogenami, co prowadzi do zmniejszenia ilości wolnej tyroksyny (T4). Przejściowe zmniejszenie poziomu wolnego T4 powoduje stymulację tarczycy, a kobieta może rozwinąć przejściową tyreotoksykozę ciążową, prowadzącą do wymiotów. Dodatkowo HCG działa TSH- podobnie stymulując receptor TSH, tym samym też zwiększając ryzyko nadczynności;

- Dodatkowo uważa się, że może to być mechanizm adaptacyjny/kompensacyjny, mający na celu zapobieganie spożywaniu przez kobietę ciężarną substancji potencjalnie teratogennych (czyli substancji toksycznych, które mogą wywołać zaburzenia rozwojowe);

- Dodatkowo, jako potencjalne czynniki etiologiczne nudności i wymiotów w czasie ciąży zaproponowano uważać też na przyczyny psychologiczne, niezgodność genetyczną, czynniki immunologiczne, niedobory żywieniowe oraz zakażenie Helicobacter pylori.

• NORDIC NATURALS Postnatal Omega-3 60 softgels
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• SEEKING HEALTH Optimal Prenatal 546g
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• NORDIC NATURALS Prenatal DHA 180 softgels
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

2. Progesteron powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku przez co zmniejsza się jego napięcie.

Dodatkowo kwasowość żołądka jest zwiększona z powodu wyższej produkcji gastryny przez łożysko i jako skutek pojawia się choroba refluksowa przełyku (GERD). GERD zazwyczaj jest zgłaszana przez 40-85% kobiet w ciąży. Zazwyczaj rozpoczyna się pod koniec pierwszego trymestru, nasila się wraz z jej postępowaniem i może znacznie pogorszyć jakość życia. Jeśli choroba refluksowa przełyku się pojawi to zazwyczaj utrzymuje się przez całą ciążę i zwykle ustępuje po porodzie. Objawy GERD - zgaga, pieczenie i bóle w okolicy zamostkowej.

3. Mimo, że funkcję wydzielnicze oraz absorpcyjne się nie zmieniają, to jednak zmienia się perystaltyka jelit (aktywność motoryczna w przewodzie pokarmowym, która przesuwa pokarm z przełyku aż do jego końcowego odcinka).

Dzieje się to ze względu na to, że progesteron powoduje rozluźnienie mięśni gładkich, co spowalnia aktywność skurczową przewodu pokarmowego – jako skutek mamy dokuczliwe wzdęcia oraz, co najgorsze – zaparcia. Ma to korzystny efekt końcowy dla dziecka – gdyż takie spowolnienie perystaltyki ma na celu zwiększyć wchłanianie składników odżywczych.

4. W miarę postępu ciąży zachodzą zmiany w przewodzie pokarmowym, spowodowane przez rosnącą macicę.

Anatomicznie jelito i żołądek są wypychane z pierwotnych pozycji przez powiększającą się macicę - żołądek coraz bardziej przemieszcza się w górę, co prowadzi do zmienionej osi i zwiększonego ciśnienia wewnątrz żołądka. Zwęża się również okrężnica oraz zwiększa się wchłanianie wody z tego obszaru (co tłumaczy się wyższym poziomem aldosteronu, o czym pisałam). Zmniejsza się napięcie zwieracza przełyku i czynniki te mogą dodatkowo pogarszać objawy GERD-u i zaparć, a także utrzymywać objawy nudności i wymiotów.

Zaparcia, które dotyczą ok 40% kobiet w ciąży oraz ogólny zastój żylny spowodowany osłabieniem napięcia żylnego związanego z hormonami, uciskiem powiększającej się macicy na żyły biodrowe i sploty żylne miednicy, zwiększeniem objętości krwi krążącej, wzrostem masy ciała i zmniejszeniem aktywności ruchowej zwiększają ryzyko powstania hemoroidów.

5. W ciąży również zwiększa się ryzyko występowanie kamieni żółciowych i tzw. cholestazy ciążowej ze względu na to, że:

- progesteron powoduje zahamowanie skurczu pęcherzyka żółciowego;

- podwyższone poziomy estradiolu i zmniejszają transport żółci;

- zarówno estradiol jak i progesteron powodują niższe wydzielanie się kwasów żółciowych;

- spada poziom cholinesterazy spada o ok. 25% w pierwszym trymestrze ciąży i poziom ten utrzymuje się aż do rozwiązania.

Cholestaza zwykle występuje u starszych kobiet, wieloródek i ciąż bliźniaczych. Patofizjologia jest związana ze statusem hormonalnym, ale też przede wszystkim z predyspozycjami genetycznymi kobiety. U kobiet z cholestazą ciążową obserwuje się mutacje w wątrobowych transporterach fosfolipidów (MDRD3, ABCB4) i pompie do eksportu soli kwasów żółciowych (BSEP, ABCB11).

JAK SOBIE Z POWYŻSZYMI OBJAWAMI RADZIĆ?

O tym jak sobie radzić z zaparciami, nudnościami, wymiotami i zgagą w przebiegu ciąży opowiadam w poniższym nagraniu na YT.