Najnowsze badania nad witaminą D3 – konieczność personalizacji zaleceń 

Witamina D3 jest niezbędnym składnikiem odżywczym, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia kości, zębów i prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Jednak pomimo powszechnej suplementacji, problem niedoboru witaminy D3 wciąż dotyka znaczną część populacji. Najnowsze badania sugerują, że aby skutecznie wyrównywać niedobory, konieczna jest personalizacja zaleceń dotyczących suplementacji w oparciu o czynniki demograficzne i zdrowotne.

Powszechny problem niedoboru witaminy D3

Niedobór witaminy D3 jest obecnie uznawany za problem zdrowia publicznego na skalę globalną. Szacuje się, że dotyka on ponad 1 miliarda ludzi na całym świecie. W Polsce, badania przeprowadzone w różnych grupach wiekowych wykazały, że niedobór witaminy D3 występuje u 70-90% populacji.

Główne przyczyny niedoboru witaminy D3 to niedostateczna ekspozycja na słońce oraz dieta uboga w produkty będące naturalnymi źródłami tej witaminy, takie jak tłuste ryby morskie czy grzyby suszone na słońcu. Współczesny tryb życia, spędzanie dużej ilości czasu w pomieszczeniach i stosowanie kremów z filtrem UV dodatkowo ograniczają syntezę skórną witaminy D.

Niedobór witaminy D3 niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Przede wszystkim prowadzi do osłabienia układu kostnego, zwiększając ryzyko rozwoju krzywicy u dzieci oraz osteoporozy i złamań kości u dorosłych. Ponadto, witamina D3 odgrywa istotną rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej, a jej niedobór wiąże się ze zwiększoną podatnością na infekcje i choroby autoimmunologiczne.

Przyczyny niedoboru witaminy D3

Główną przyczyną niedoboru witaminy D3 jest niedostateczna ekspozycja na promienie słoneczne UV-B, które są niezbędne do syntezy skórnej tej witaminy. Osoby spędzające większość czasu w pomieszczeniach, mieszkające w wysokich szerokościach geograficznych lub stosujące kremy z wysokim filtrem UV są szczególnie narażone na ryzyko niedoboru.

Drugim istotnym czynnikiem jest dieta uboga w naturalne źródła witaminy D3. Niewielu produktów spożywczych zawiera znaczące ilości tej witaminy. Najbogatszym źródłem są tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, makrela czy śledź. Witamina D występuje też w żółtkach jaj, wątrobie i niektórych grzybach suszonych na słońcu. Jednak dla większości osób osiągnięcie odpowiedniego poziomu witaminy D3 tylko z diety jest trudne.

Niektóre grupy są szczególnie narażone na niedobory witaminy D3:

• Osoby starsze, u których zdolność syntezy skórnej jest obniżona
• Osoby otyłe, u których witamina D jest "przechwytywana" przez tkankę tłuszczową
• Osoby z ciemną karnacją, u których melanina ogranicza syntezę skórną
• Wegetarianie i weganie, którzy nie spożywają naturalnych źródeł witaminy D pochodzenia zwierzęcego

Wyniki badań jakości APOLLO'S HEGEMONY Vitamin D3 & K2 MK7

W celu zagwarantowania skutecznego uzupełnienia niedoboru witaminy D3 zleciliśmy badanie produktu APOLLOS HEGEMONY Vitamin D3 & K2 MK7. Analiza wykazały, że zawartość witaminy D3 w kaps. wynosi 94,1 mcg, a witaminy K2 MK7 – 124 mcg. Badania przeprowadzone przez Food Integrity & Innovation potwierdzają wysoką jakość produktu i jego zdolność do skutecznego uzupełniania niedoborów witamin D3 i K2 w diecie.

Skutki zdrowotne niedoboru witaminy D3

Niedobór witaminy D3 ma szerokie konsekwencje zdrowotne, wpływając na wiele układów i narządów. Przede wszystkim prowadzi do osłabienia układu kostnego. Witamina D3 jest niezbędna do wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego i jego wbudowywania do kości. Jej niedobór zwiększa ryzyko krzywicy u dzieci oraz osteoporozy i złamań u dorosłych.

Witamina D3 odgrywa też kluczową rolę w regulacji układu odpornościowego. Stymuluje ona dojrzewanie i aktywację limfocytów T i B, które są głównymi komórkami odpowiedzi immunologicznej. Niedobór witaminy D3 wiąże się ze zwiększoną podatnością na infekcje wirusowe i bakteryjne, w tym na grypę czy gruźlicę. Ponadto, zaburzenia gospodarki witaminy D obserwuje się w chorobach autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane, cukrzyca typu 1 czy nieswoiste zapalenia jelit.

Jako endokrynolog od lat obserwuję, jak powszechny jest problem niedoboru witaminy D3 wśród moich pacjentów. Nawet osoby suplementujące zgodnie z ogólnymi zaleceniami często mają suboptymalne poziomy 25(OH)D. Dlatego uważam, że badanie poziomu witaminy D3 i indywidualne dostosowanie dawki to kluczowe elementy profilaktyki i leczenia wielu chorób. - dr n. med. Karolina Jankowska, endokrynolog

Niedobór witaminy D może też zwiększać ryzyko niektórych nowotworów, w tym raka jelita grubego, piersi i prostaty. Badania epidemiologiczne wykazały, że osoby mieszkające w wyższych szerokościach geograficznych, gdzie synteza skórna witaminy D3 jest ograniczona, częściej chorują na te nowotwory. Witamina D wykazuje działanie antyproliferacyjne i stymuluje różnicowanie komórek, co może hamować rozwój guzów.

Suplementacja witaminą D3 jako sposób wyrównywania niedoborów

W obliczu powszechnego niedoboru witaminy D3, suplementacja wydaje się być prostym i skutecznym sposobem na uzupełnienie jej poziomów w organizmie. Najczęściej stosowaną formą jest witamina D3 (cholekalcyferol), która jest identyczna z witaminą syntezowaną w skórze pod wpływem promieni UV-B. Dostępne są preparaty w postaci kapsułek, tabletek i kropli, a witamina D jest też dodawana do niektórych produktów spożywczych, np. mleka czy płatków śniadaniowych.

Jednak mimo rosnącej popularności suplementacji witaminą D3, jej skuteczność w zapobieganiu chorobom wciąż budzi kontrowersje. O ile w przypadku osteoporozy czy krzywicy, korzystny wpływ wyrównywania niedoborów witaminy D3 jest dobrze udokumentowany, to jej rola w profilaktyce innych chorób, takich jak nowotwory czy choroby sercowo-naczyniowe, pozostaje niejasna.

Jednym z problemów jest brak konsensusu co do optymalnego poziomu witaminy D w organizmie i rekomendowanej dawki suplementacyjnej. Obecnie za wystarczający poziom 25(OH)D, głównego krążącego metabolitu witaminy D3, uważa się stężenie powyżej 30 ng/ml (75 nmol/l). Jednak niektórzy eksperci sugerują, że dla osiągnięcia pełni korzyści zdrowotnych, poziom ten powinien być wyższy, nawet powyżej 40-60 ng/ml.

Sprzeczne wyniki badań dotyczące skuteczności suplementacji witaminą D3

Wyniki badań nad wpływem suplementacji witaminą D3 na zdrowie są niejednoznaczne. O ile w przypadku zdrowia kości, większość badań potwierdza korzystny efekt wyrównywania niedoborów, to w odniesieniu do innych chorób przewlekłych, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca czy nowotwory, wyniki są sprzeczne.

Przykładowo, duże randomizowane badanie kliniczne VITAL, obejmujące ponad 25 000 osób, nie wykazało istotnego wpływu suplementacji witaminą D3 na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych ani nowotworów w populacji ogólnej. Jednocześnie, w podgrupie osób z wyjściowo niskim poziomem witaminy D (<12 ng/ml), suplementacja istotnie zmniejszyła ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.

Podobnie niejednoznaczne są wyniki badań nad wpływem witaminy D3 na ryzyko infekcji, w tym COVID-19. Choć niektóre badania obserwacyjne sugerowały ochronny wpływ wysokiego poziomu witaminy D3 to randomizowane badania kliniczne nie potwierdziły korzyści z rutynowej suplementacji w zapobieganiu czy leczeniu COVID-19.

Kilka lat temu zaczęłam odczuwać przewlekłe zmęczenie i bóle mięśniowe. Badania wykazały, że mam głęboki niedobór witaminy D3, poniżej 10 ng/ml. Lekarz zalecił mi wysokie dawki suplementacyjne, 10 000 IU dziennie przez pierwsze 3 miesiące. Po pół roku mój poziom 25(OH)D wzrósł do 45 ng/ml, a objawy całkowicie ustąpiły. Teraz dbam o regularną suplementację i kontroluję poziom co pół roku.” - Anna, 35 lat

Rozbieżności w wynikach badań mogą wynikać z różnic metodologicznych, takich jak dawka witaminy D3, czas trwania suplementacji czy wyjściowy poziom 25(OH)D u uczestników. Ponadto, efekty suplementacji mogą zależeć od wielu czynników, takich jak wiek, płeć, masa ciała czy predyspozycje genetyczne, co utrudnia uogólnianie wyników na całą populację.

Konieczność personalizacji zaleceń dotyczących suplementacji witaminą D3

W świetle najnowszych badań, coraz więcej ekspertów podkreśla konieczność indywidualizacji zaleceń dotyczących suplementacji witaminą D3. Uniwersalne wytyczne, oparte na średnim zapotrzebowaniu w populacji, mogą nie zapewniać optymalnych korzyści zdrowotnych u wszystkich osób. Zamiast tego, dawkę witaminy D3 należy dostosowywać do czynników demograficznych i zdrowotnych, które wpływają na jej metabolizm i działanie w organizmie.

Wpływ czynników demograficznych na zapotrzebowanie na witaminę D3

Jednym z kluczowych czynników wpływających na syntezę skórną i biodostępność witaminy D3 jest wiek. Wraz z wiekiem, zdolność do syntezy witaminy D3 w skórze pod wpływem promieni UV-B stopniowo się zmniejsza. U osób po 65. roku życia synteza skórna jest nawet o 75% niższa niż u młodych dorosłych. Jednocześnie, wchłanianie witaminy D3 z przewodu pokarmowego również ulega osłabieniu. Dlatego osoby starsze mogą wymagać wyższych dawek suplementacyjnych dla osiągnięcia optymalnego poziomu 25(OH)D.

Płeć również może mieć wpływ na gospodarkę witaminy D3. Badania sugerują, że kobiety mogą mieć wyższe zapotrzebowanie na witaminę D3 niż mężczyźni, szczególnie w okresie ciąży i laktacji. Ponadto, niektóre choroby autoimmunologiczne związane z niedoborem witaminy D3, takie jak stwardnienie rozsiane czy reumatoidalne zapalenie stawów, częściej dotyczą kobiet.

Istotnym czynnikiem jest też pochodzenie etniczne i kolor skóry. Osoby o ciemnej karnacji mają wyższe stężenie melaniny, która działa jak naturalny filtr UV, zmniejszając syntezę skórną witaminy D3. Badania pokazują, że osoby o ciemnej skórze potrzebują nawet 5-10 razy dłuższej ekspozycji na słońce, aby wytworzyć taką samą ilość witaminy D3 jak osoby o jasnej karnacji. Dlatego mogą one wymagać wyższych dawek suplementacyjnych, szczególnie jeśli mieszkają w wysokich szerokościach geograficznych.

Wreszcie, istotne jest miejsce zamieszkania i szerokość geograficzna. W regionach oddalonych od równika, synteza skórna witaminy D3 jest ograniczona lub całkowicie zahamowana w miesiącach jesienno-zimowych, ze względu na niski kąt padania promieni słonecznych. Przykładowo, w Polsce od października do marca skóra praktycznie nie wytwarza witaminy D3. Dlatego osoby mieszkające na wysokich szerokościach geograficznych powinny szczególnie zadbać o jej odpowiednią podaż z suplementów diety.

Wpływ czynników zdrowotnych na zapotrzebowanie na witaminę D3

Oprócz czynników demograficznych, na metabolizm i zapotrzebowanie na witaminę D3 wpływają też choroby współistniejące i stosowane leki. Osoby z otyłością często mają niższe poziomy 25(OH)D, pomimo porównywalnej syntezy skórnej. Wynika to z sek

westracji witaminy D3 w tkance tłuszczowej, co zmniejsza jej biodostępność. Dlatego osoby z wysokim BMI mogą wymagać wyższych dawek suplementacyjnych dla osiągnięcia optymalnego poziomu.

Niedobory witaminy D często współistnieją z chorobami wątroby i nerek, które odgrywają kluczową rolę w jej metabolizmie. W wątrobie witamina D ulega hydroksylacji do 25(OH)D, a w nerkach do aktywnej formy 1,25(OH)2D. Choroby tych narządów mogą zaburzać konwersję witaminy D do aktywnych metabolitów i wymagać modyfikacji dawkowania.

Również niektóre leki mogą wpływać na metabolizm witaminy D3. Przykładowo, długotrwałe stosowanie glikokortykosteroidów zwiększa katabolizm 25(OH)D i może prowadzić do wtórnej nadczynności przytarczyc. Leki przeciwpadaczkowe, takie jak fenytoina czy karbamazepina, indukują enzymy wątrobowe i przyspieszają metabolizm witaminy D. Dlatego pacjenci przyjmujący te leki mogą wymagać wyższych dawek suplementacyjnych.

Pomiar poziomu witaminy D3 - niewystarczający wskaźnik?

W praktyce klinicznej, ocena stanu zaopatrzenia organizmu w witaminę D opiera się na pomiarze stężenia 25(OH)D we krwi. Jednak coraz więcej badań sugeruje, że sam poziom 25(OH)D może nie odzwierciedlać rzeczywistej biodostępności i aktywności biologicznej witaminy D w tkankach docelowych.

Wynika to z faktu, że witamina D działa w organizmie poprzez swój aktywny metabolit 1,25(OH)2D, który powstaje z 25(OH)D w nerkach i innych tkankach pod wpływem enzymu 1-alfa-hydroksylazy. Jednak stężenie 1,25(OH)2D we krwi jest ściśle regulowane i nie koreluje z poziomem 25(OH)D ani podażą witaminy D. Dlatego pomiar samego 25(OH)D może nie odzwierciedlać faktycznej aktywności biologicznej witaminy D w tkankach.

Ponadto, badania genetyczne wykazały istnienie polimorfizmów genów zaangażowanych w metabolizm i działanie witaminy D3, takich jak receptor witaminy D (VDR) czy białko wiążące witaminę D (DBP). Różnice w tych genach mogą wpływać na wrażliwość tkanek na witaminę D i modyfikować jej działanie biologiczne, niezależnie od poziomu 25(OH)D we krwi.

Normy poziomu witaminy D3 a indywidualna reakcja organizmu

Obecnie za optymalny poziom 25(OH)D uznaje się stężenie powyżej 30 ng/ml (75 nmol/l), a za stężenie docelowe w terapii niedoboru 40-60 ng/ml. Jednak te ogólne normy nie uwzględniają indywidualnej zmienności w reakcji organizmu na witaminę D3.

Badania sugerują, że osoby mogą różnić się wrażliwością tkanek docelowych na witaminę D3, niezależnie od jej poziomu we krwi. Przykładowo, niektóre osoby mogą osiągać korzyści zdrowotne już przy stężeniu 25(OH)D wynoszącym 20 ng/ml, podczas gdy inne wymagają stężenia powyżej 40 ng/ml dla optymalnego działania witaminy D3.

Dlatego coraz więcej ekspertów postuluje konieczność indywidualizacji norm dla witaminy D3 w oparciu o dodatkowe markery jej aktywności biologicznej, takie jak stężenie parathormonu, wapnia czy markery obrotu kostnego. Pozwoliłoby to precyzyjniej ocenić rzeczywiste zapotrzebowanie organizmu na witaminę D3 i zoptymalizować jej suplementację.

Podsumowanie

Najnowsze badania nad witaminą D3 podkreślają złożoność jej metabolizmu i działania w organizmie. Uniwersalne zalecenia suplementacyjne oparte na populacyjnych normach poziomu 25(OH)D mogą nie zapewniać optymalnych korzyści zdrowotnych u wszystkich osób. Dlatego konieczna jest personalizacja dawkowania witaminy D3 w oparciu o czynniki demograficzne, choroby współistniejące oraz dodatkowe markery jej aktywności biologicznej. Takie podejście pozwoli precyzyjniej wyrównywać niedobory i maksymalizować pozytywny wpływ witaminy D3 na zdrowie.