Co warto wiedzieć na temat brunatnej tkanki tłuszczowej? 

Tkanka tłuszczowa pełni trzy podstawowe funkcje w organizmie człowieka, otóż energetyczną – jest źródłem i magazynem energii, izolacyjną – zapobiega utracie ciepła oraz amortyzującą – chroni narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi. Co ciekawe, jest ona także bardzo wartościowym źródłem wody metabolicznej, bowiem ze 100 g tłuszczu uzyskuje się aż 109 g wody, podczas gdy ze 100 g węglowodanów 60 g wody, a ze 100 g białka jedynie 44 g wody.

Wiadomo obecnie, że tkanka tłuszczowa jest również organem aktywnym metabolicznie, który wydziela wiele różnorodnych substancji o charakterze hormonów, pełniących zarówno funkcje ogólnoustrojowe, jak i regulujące łaknienie oraz sytość. Oprócz hormonów adipocyty, czyli komórki tkanki tłuszczowej produkują liczne peptydy i cytokiny, które wpływają z kolei na funkcjonowanie układu immunologicznego. Wykazano, że zaburzenia funkcji regulacyjnej tkanki tłuszczowej przyczyniają się do rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak otyłość, cukrzyca typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego, syndrom metaboliczny czy zespół policystycznych jajników.

Rodzaje tkanki tłuszczowej

Warto podkreślić, że u ssaków wyróżnia się dwa główne rodzaje tkanki tłuszczowej, mianowicie białą (nazywaną także żółtą) oraz brunatną tkankę tłuszczową (ang. brown adipose tissue – BAT). Na domiar tego, wyniki badań z ostatnich lat wskazują, że oprócz białych i brunatnych adipocytów, u człowieka występuje również trzeci rodzaj adipocytów określanych mianem różowych, które są wytwarzane z podskórnej tkanki tłuszczowej u kobiet ciężarnych oraz w okresie karmienia piersią.

Pomimo określonych podobieństw pomiędzy białą i brunatną tkanką tłuszczową, różni je jedna kluczowa cecha, mianowicie główną rolą białych adipocytów jest gromadzenie energii, podczas gdy brunatnych jej rozpraszanie. Biorąc pod uwagę niniejszy fakt, brunatna tkanka tłuszczowa jest często określana mianem tzw. „dobrego tłuszczu” w przeciwieństwie do białej tkanki, która zazwyczaj jest uważana za „zły i szkodliwy tłuszcz”.

Brunatna tkanka tłuszczowa

Zainteresowanie brunatną tkanką tłuszczową wzrosło znacząco w ostatnich latach, co wynika z faktu, że może ona odgrywać ważną rolę we wspomaganiu leczenia otyłości. Jej głównym celem jest bowiem utrzymywanie temperatury wewnętrznej ciała na względnie stałym poziomie oraz rozpraszanie nadmiarów energii dostarczanej z pożywieniem. Wielkość zasobów brunatnej tkanki tłuszczowej w organizmie zależy od płci, pory roku, zawartości białych adipocytów oraz poziomu aktywności fizycznej.

Brunatne adipocyty pojawiają się u człowieka zazwyczaj około 7 miesiąca życia płodowego, natomiast w dojrzałej postaci występują w okresie noworodkowym. Największe ilości brunatnej tkanki tłuszczowej znajdują się w okolicy karku i nadobojczykowej. Brunatna tkanka tłuszczowa jest silnie unaczyniona i unerwiona, gdyż każda jej komórka kontaktuje się co najmniej z jednym naczyniem włosowatym.

Warto zauważyć, że cechą charakterystyczną brunatnych adipocytów jest obecność w mitochondrium komórek białka rozprzęgającego UCP-1, zwanego również termogeniną, której zasadniczą funkcją jest rozpraszanie energii w postaci ciepła. Temperatura zewnętrzna poniżej 20 – 22 °C powoduje aktywację brunatnej tkanki tłuszczowej, dzięki czemu opuszczająca tkankę krew jest cieplejsza od tej docierającej nawet o kilka stopni, co pozwala błyskawicznie rozprowadzić ciepło po całym organizmie. Co więcej, na skutek długotrwałej ekspozycji na zimno objętość przepływającej krwi przez brunatną tkankę tłuszczową może ulec zwiększeniu nawet stokrotnie, dlatego wzrost jej zawartości w okolicy szyjnej zaobserwowano u pracowników fizycznych wykonujących regularnie pracę w niskich temperaturach otoczenia.

Co warto zapamiętać?

Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że podczas długofalowej ekspozycji na zimno zawartość brunatnej tkanki tłuszczowej może ulec zwiększeniu, natomiast w wyniku stosowania głodówki, bądź wyraźnych długotrwałych restrykcji żywieniowych brunatne adipocyty ulegają kurczeniu, zatrzymując tylko część energii na potrzeby produkcji ciepła. Wydaje się, że brunatna tkanka tłuszczowa pełni ważną rolę w utrzymywaniu prawidłowej masy ciała, bowiem zachodzi w niej proces termogenezy poposiłkowej, który pozwala na rozproszenie dostarczonej z pożywienia energii w postaci ciepła. Jak się jednak okazuje, u osób z nadmiernym stopniem otłuszczenia ciała obserwuje się zaburzenia w wytwarzaniu UCP-1 (termogeniny), czego konsekwencją jest ograniczenie procesu termogenezy. Uważa się, że jest to następstwem znacząco obniżonej zawartości brunatnej tkanki tłuszczowej i/lub upośledzenia jej funkcji u osób otyłych.