Czy warto stosować sztuczne słodziki jako alternatywę dla tradycyjnego cukru stołowego? 

Obserwuje się w ostatnich latach wzrost zarówno dostępności na rynku, jak i powszechności stosowania produktów spożywczych zawierających bezkaloryczne lub niskokaloryczne substancje słodzące, które stanowią alternatywę dla tradycyjnego białego cukru stołowego, gwarantującą równie słodki smak spożywanych w ciągu dnia posiłków oraz napojów, jednak bez niepotrzebnego narażenia na pobór dodatkowej energii [1].

Spożycie słodzików a zdrowie

Z całą pewnością, duża liczba publikacji naukowych w tej materii wskazuje, że brakuje jednoznacznych dowodów zarówno na korzystny, jak i szkodliwy wpływ spożycia bezkalorycznych słodzików na apetyt, krótkoterminową konsumpcję pokarmu, ryzyko zachorowania na raka, cukrzycę typu 2, przewlekłą chorobę nerek, próchnicę, przyrost masy ciała i ryzyko otyłości, bóle głowy, depresję, funkcje poznawcze, zaburzenia neurologiczne i behawioralne, ryzyko przedwczesnego porodu, ryzyko sercowo-naczyniowe, dlatego potrzebne są dalsze dobrze zaprojektowane badania [1]. W opublikowanej dwa lata temu systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie zaobserwowano, że dowody pochodzące z 7 randomizowanych kontrolowanych badań z udziałem ponad 1000 osób wyraźnie nie potwierdziły spodziewanych korzyści płynących ze spożycia nieodżywczych substancji słodzących dla zarządzania masą ciała, natomiast dane z 30 badań obserwacyjnych, trwających średnio 10 lat i obejmujących blisko 406 tysięcy osób wykazały, że rutynowe przyjmowanie sztucznych słodzików może wiązać się ze zwiększonym wskaźnikiem BMI i podwyższonym ryzykiem kardiometabolicznym [2].

W innej metaanalizie 15 randomizowanych kontrolowanych badań, której celem była ocena wpływu niskokalorycznych substancji słodzących na skład i masę ciała uczestników obniżeniu uległy wszystkie badane parametry, w tym masa ciała (- 0,80 kg), wskaźnik masy ciała BMI (- 0,24 kg/m²), masa tłuszczu (- 1,10 kg) i obwód talii (- 0,83 cm) w wyniku zastąpienia cukru mniej kalorycznymi lub całkowicie bezkalorycznymi słodzikami [3]. Międzynarodowi eksperci naukowi w dziedzinie żywności, dietetyki, endokrynologii, aktywności fizycznej, pediatrii, pielęgniarstwa, toksykologii i zdrowia publicznego, którzy spotkali się w Lizbonie na początku lipca 2017 roku w celu wypracowania konsensusu w sprawie stosowania niskokalorycznych i całkowicie bezkalorycznych słodzików jako substytutu cukru i innych kalorycznych substancji słodzących uznali, że wykorzystanie sztucznych słodzików zamiast cukru może nieść za sobą potencjalne korzyści, które obejmują m.in.: redukcję masy ciała, umiarkowaną poprawę kontroli glikemii u pacjentów z cukrzycą oraz zmniejszone ryzyko próchnicy i polepszenie stanu zdrowia jamy ustnej [4].

Sztuczne substancje słodzące w diecie dzieci i młodzieży

W opublikowanym trzy lata temu systematycznym przeglądzie oceniającym wpływ wczesnej ekspozycji kobiet w ciąży, niemowląt i dzieci do 12 roku życia na nieodżywcze substancje słodzące oraz długotrwały stan zdrowia metabolicznego u uczestników badania, stwierdzono, że wpływ konsumpcji słodzików na zdrowie metaboliczne dzieci jest niepewny, a sprzeczne dane sugerują potencjalnie ich niekorzystne oddziaływanie na wzrost wskaźnika BMI i zwiększenie zasobów tkanki tłuszczowej [5]. Z kolei eksperci Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN) wydali pod koniec 2017 roku stanowisko, w którym podkreślili, że zastąpienie cukru sztucznymi substancjami słodzącymi może zmniejszyć spożycie energii w krótkim okresie, lecz ich skuteczność i bezpieczeństwo jako długoterminowej strategii zarządzania masą ciała wymaga dalszej oceny, ponieważ brak jest w chwili obecnej takich badań z udziałem dzieci, dlatego naukowcy zaproponowali, że najlepszym rozwiązaniem jest unikanie przez dzieci nieodżywczych słodzików oraz skupienie się na zmniejszeniu spożycia substancji słodzących ogółem (kalorycznych i niekalorycznych), które wydaje się być lepszą koncepcją w walce z nadwagą i otyłością, aniżeli stosowanie sztucznych słodzików [6].

Podsumowanie

Pomimo, iż istnieje wiele kontrowersji wokół wpływu konsumpcji sztucznych substancji słodzących na zdrowie to ich bezpieczeństwo zostało zweryfikowane i potwierdzone zarówno przez Agencję Żywności i Leków (FDA), jak i Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, niemniej jednak mając na uwadze przytoczone w niniejszym artykule publikacje naukowe wciąż pozostaje wiele niejasności w tej materii, zwłaszcza w perspektywie długotrwałego ich spożycia [4]. Pomimo, iż wydaje się, że nieznaczne ilości nieodżywczych słodzików nie powinny wyrządzić nikomu poważnej szkody na zdrowiu, choć wskazana szczególna ostrożność u kobiet w ciąży, niemowląt i dzieci, to jednak lepszym zamiennikiem dla cukru stołowego będzie sięganie po umiarkowane ilości naturalnych substancji słodzących takich jak ksylitol, czy erytrytol.