Masło orzechowe zdrowe czy nie? 

Orzechy są bogatym odżywczo składnikiem naszej codziennej diety, w orzechach znajdziemy: nienasycone tłuszcze i inne związki bioaktywne: wysokiej, jakości białko roślinne, błonnik, składniki mineralne, tokoferole, fitosterole i związki fenolowe. Ze względu na swój unikalny skład orzechy wpływają na wiele aspektów naszego zdrowia.[1]  W Polsce coraz bardziej popularny staje się produkt z orzechów, jakim jest masło orzechowe. Coraz więcej dietetyków wypowiada się, na temat walorów smakowych, ale czy ze smakiem idą też walory zdrowotne?

Zacznijmy od początku, czym jest masło orzechowe?

Masło orzechowe, to produkt przygotowany z orzechów, które najczęściej poddawane są prażeniu w wysokich temperaturach.

Na rynku dostępnych jest cała gama produktów, które wytwarzane są z różnego rodzaju orzechów arachidowych, migdałów czy nerkowca. Masło orzechowe może być bardzo wartościowym produktem, wszystko jednak zależy od składu. Masło orzechowe w jednej porcji, czyli około 25 gramów dostarcza około 150 kcal. Produkty te są bardzo kaloryczne, dlatego należy zwracać uwagę na ilość tego produktu w diecie.

Masło orzechowe jest źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają udowodniony korzystny wpływ na profil lipidowy i tym samym zmniejszają ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowych.[2] Ponadto są źródłem witamin głównie z grupy B oraz witaminy E. Dzięki wysokiej zawartości witaminy E masło orzechowe wykazuje działanie przeciwzapalne. Poza witaminami w maśle orzechowym znajdziemy składniki mineralne, takie jak potas, magnez, fosfor i selen.[3] Zawartość tych składników wpływa korzystnie na gospodarkę wodno-elektrolitową, pracę układu mięśniowego oraz nerwowego i zapobiega powstawaniu stresu oksydacyjnego.

Masło orzechowe jest również źródłem błonnika pokarmowego, który korzystnie wpływa na przewód pokarmowy.[4] Masło orzechowe zaliczane jest również do produktów wysokobiałkowych.  Cenione jest szczególnie za zawartość argininy, czyli aminokwasu odgrywającego szczególną rolę w budowaniu masy mięśniowej. Produkt ten może być stosowany, jako zamiennik orzechów w diecie oraz jako uzupełnienie kaloryczności diety, dzięki dużej kaloryczności w małej objętości posiłku.

Masło orzechowe a zdrowie

Jak donoszą badania masło orzechowe osłabia wielkość skoku glikemicznego i ogólną odpowiedź glikemiczną na posiłek o wysokim indeksie glikemicznym, dzięki czemu wpływa korzystnie na obniżenie niepożądanego wzrostu stężenia glukozy we krwi. Trzymiesięczny raport z większego badania PREDIMED wykazał również, że dieta śródziemnomorska wzbogacona orzechami była związana z poprawą wrażliwości na insulinę i poziomem glukozy na czczo odpowiednio u osób bez cukrzycy i cukrzyków. Masło orzechowe sprawdzi się, jako dodatek do diet osób chorych na cukrzycę insulinooporność czy inne zaburzenia glikemii. [5]

Konsumpcja masła orzechowego wpływa korzystnie na redukcję ryzyka występowania chorób sercowo-naczyniowych. Główną przyczyną chorób sercowo-naczyniowych jest stan zapalny. Zniwelowanie go przyczynia się do zmniejszenia ryzyka tych chorób. Takimi właściwościami charakteryzują się orzechy. W analizie danych od prawie 6000 uczestników wieloetnicznego badania miażdżycy (MESA)[6] konsumpcja orzechów i nasion była związana z obniżeniem markerów zapalnych, białka C-reaktywnego (CRP), interleukiny-6 ( IL-6) i fibrynogen. Kolejne badanie 987 kobiet chorych na cukrzycę z prospektywnego badania zdrowia pielęgniarek [7]wykazał bezpośredni związek między spożyciem orzechów, a zwiększonym poziomem adiponektyny, cytokiny wydzielanej przez tkankę tłuszczową o właściwościach przeciwzapalnych i przeciwmiażdżycowych.

Czy masło orzechowe może wydłużać życie? Jak donoszą badania TAK -  konsumpcja masła orzechowego wpływa na zmniejszenie śmiertelności z takich przyczyn jak choroby sercowo-naczyniowe, cukrzycy, nowotworów i wielu innych[8]

Uważa się, że niektóre bioaktywne składniki orzechów, takie jak tokoferole, fitosterole, kwas foliowy, selen i magnez, mają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne lub przeciwnowotworowe[9], co jest powodem, dla którego można postawić hipotezę ochronnego wpływu spożycia orzechów na ryzyko raka, jednak badania te są dość niejednoznaczne, dlatego należy jeszcze poczekać na jakiekolwiek zalecenia.

Masło orzechowe zawsze zdrowe?

Niestety, masła orzechowe dostępne na rynku w większości zawierają dodatek tłuszczu utwardzonego, czyli kwas tłuszczowy o konfiguracji trans. Kwasy tłuszczowe w naturalnej postaci występują głównie w konfiguracji cis. Naturalne tłuszcze trans można znaleźć w mleku krowim oraz mięsie wołowym, w których około 2% z wszystkich kwasów może występować w konfiguracji trans. Naturalne kwasy tłuszczowe trans charakteryzują się prozdrowotnym działaniem, czego nie można powiedzieć o izomerach trans powstałych podczas produkcji.[10]

Niestety w wielu badaniach klinicznych oraz epidemiologicznych wykazano bardzo szkodliwe działanie tłuszczu utwardzonego. Zaskakujący jest również fakt, iż Izomery trans kwasów tłuszczowych mogą przenikać przez łożysko do dziecka, ale również przenikają do mleka kobiety skąd dostają się do organizmu niemowlęcia. Udowodniono, że kobiety ciężarne, które spożywają zbyt duże ilości izomerów trans są bardziej narażone na rozwój nadciśnienia indukowanego ciążą, stan przedrzucawkowy i insulinooporność, tj. zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę. [11]

Oprócz zawartości kwasów tłuszczowych typu trans należy pamiętać, iż jest to produkt wysokokaloryczny, dlatego należy limitować jego spożycie w diecie, aby nie przekroczyć bilansu kalorycznego. Niestety masło orzechowe zazwyczaj zawiera niekorzystny stosunek kwasów omega 3:6. O ile dodatek masła orzechowego do zbilansowanej diety nie będzie niczym złym, to w przypadku spożywania go w bardzo dużych ilościach może zaburzać prawidłową równowagę pomiędzy poszczególnymi kwasami tłuszczowymi. To z kolei działa prozapalnie i może przyczyniać się do wielu dolegliwości.

Aby skorzystać z właściwości masła orzechowego należy wybrać te z jak największą zawartością orzechów. Uważa się, że orzechy wspierają układ immunologiczny i poprawiają kondycję naszych naczyń krwionośnych i serca. Naukowcy z Harvard Medical School w USA potwierdzają, że spożywanie masła orzechowego pięć razy w tygodniu może prawie o połowę obniżyć ryzyko wystąpienie zawału serca.

Masło orzechowe wspaniale nadaje się do smarowania pieczywa czy tostów, stanowi smaczny dodatek do słodkich zapiekanek, lodów, ciastek, kremów, biszkoptów czy krakersów, doskonale komponuje się zarówno ze słodkimi jak i pikantnymi smakami.