SIBO – Diagnostyka i leczenie. Przewodnik dla początkujących. 

Wątek SIBO, czyli zespołu przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim, jest coraz szerzej obecny zarówno w literaturze medycznej, jak i w dostępnych dla każdego źródłach internetowych. Według badań SIBO jest odpowiedzialne za nawet ponad 80% diagnoz zespołu jelita drażliwego. Krąży wokół niego wiele mitów wynikających nie tylko ze skomplikowanej natury tego schorzenia oraz wciąż stosunkowo małej wiedzy na jego temat, ale także z ekstremalnie różnych podejść różnych specjalistów. Zarówno pacjentom, szczególnie raczkującym w temacie, jak i specjalistom, którzy niezbyt intensywnie śledzą nowości gastroenterologiczne, trudno jest odnaleźć się w gąszczu informacji na jego temat. Dlatego też, specjalnie z myślą o nich, powstał ten mini-przewodnik.

Czym jest SIBO?

Zacznijmy od definicji. SIBO to ponadnormatywne namnażanie się bakterii i archeonów w jelicie cienkim. Powstaje na skutek zaburzenia MMC (migrating motor complex),) czyli wędrującego kompleksu mioelektrycznego. MMC jest to aktywność elektryczna układu pokarmowego, która ma miejsce podczas postu, czyli pomiędzy cyklami trawienia (w przeciwieństwie do perystaltyki, której aktywność rozpoczyna się wraz z przełknięciem pierwszego kęsa posiłku).

Gdy MMC nie działa prawidłowo, resztki pokarmu nie zostają prawidłowo usunięte z przestrzeni jelita cienkiego i są metabolizowane przez żyjące tam mikroorganizmy. Dzięki łatwo dostępnemu pokarmowi i temu, że ich nadmiar również nie zostaje usunięty, mogą one łatwo się rozmnażać i komfortowo bytować. Metabolity tych bakterii to przede wszystkim wodór, siarkowodór oraz metan, które są bezpośrednią przyczyną objawów doskwierających pacjentom.

Objawy SIBO

Do objawów SIBO należą przede wszystkim problemy z układem pokarmowym – permanentne wzdęcia bez względu na dietę, zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunki, zaparcia, biegunki i zaparcia), zmiana konsystencji stolca, pojawienie się w nim niestrawionych resztek bądź śluzu, odbijanie, refluks, bóle brzucha, a także negatywna reakcja na pokarmy bogate w FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols).

Jako że stan naszego układu pokarmowego wpływa na cały nasz organizm, do objawów SIBO możemy zaliczyć również pewne mniej specyficzne objawy ogólnoustrojowe. Są to przede wszystkim uczucie ciągłego zmęczenia, mgła mózgowa, zaburzenia nastroju i zaburzenia odżywiania, bóle głowy i stawów, trądzik różowaty, astma i wszystkie inne mniejsze lub większe problemy zdrowotne, na które mogą wpływać spowodowane przez SIBO niedobory składników odżywczych.

Dodatkowymi objawami, które powinny dać nam do myślenia, są między innymi zła reakcja na probiotyki wieloszczepowe, FOS, GOS czy inulinę, trudność w połączeniu objawów z konkretnymi spożytymi produktami, brak poprawy po zastosowaniu diety bezglutenowej u pacjentów z celiakią czy poprawa samopoczucia po przypadkowej antybiotykoterapii.

• ALINESS ProbioBalance Woman Balance 20 mld. 30 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• NOW FOODS Saccharomyces Boulardii 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• BIO-KULT Candea 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• APOLLO'S HEGEMONY Bifido Micro 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• NOW FOODS 8 Billion Acidophilus & Bifidus 60 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Przyczyny SIBO

SIBO może być spowodowane przez trzy grupy czynników:

Zaburzona motoryka przewodu pokarmowego (uszkodzenie pracy wędrującego kompleksu mioelektrycznego)

Jest to najczęstsza przyczyna SIBO. Prowadzić do niej mogą bakteryjne infekcje jelitowe (szczególnie Campylobacter jejuni), borelioza i yersinioza, infekcje pasożytnicze (szczególnie Giardia lamblia), niektóre leki, szczególnie z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP), choroby trzustki, wątroby i woreczka żółciowego, niedoczynność tarczycy, gastropareza, a także choroby autoimmunologiczne, szczególnie ulokowane w układzie pokarmowym oraz mające na niego bezpośredni wpływ (celiakia, IBD, twardzina układowa, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy Hashimoto). Na utratę sprawności MMC narażeni są również ludzie starsi.

Problemy strukturalne

Głównie chodzi o zrosty w wyniku operacji, endometriozy czy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Mogą to być również uchyłki, wady anatomiczne, guzy nowotworowe czy konsekwencje wypadków.

Niedobory odporności

Jest to raczej rzadko występująca przyczyna. Mogą być wynikiem wrodzonego i nabytego niedoboru immunoglobulin A, pospolitego zmiennego niedoboru odporności, chemioterapii i radioterapii, AIDS czy stosowania leków immunosupresyjnych (np. na skutek chorób autoimmunologicznych).

W tym miejscu chciałabym wspomnieć jeszcze o antybiotykach i diecie, które jednocześnie słusznie i niesłusznie są obarczane za powstawanie SIBO. Nieprawidłowa dieta zdecydowanie osłabia funkcjonowanie całego organizmu i może przyczynić się do powstania niedoborów i zaburzeń mikrobiomu jelitowego, a w konsekwencji poważnych chorób, które predestynują do rozwoju przerostu.

Antybiotyki natomiast poprzez to, że powodują silne aberracje w ekosystemie jelitowym, mogą przyczynić się do nadmiernego namnożenia się bakterii patogennych, wytwarzających toksyny (szczególnie toksynę CdtB), przeciwko którym organizm produkuje przeciwciała, mogące na skutek niezamierzonej reakcji krzyżowej zaatakować białko biorące udział w przewodzeniu wędrującego kompleksu mioelektrycznego (winkulinę). Jednak ani dieta ani antybiotykoterapia nie powinny być uznawane za bezpośrednią przyczynę SIBO, w związku z tym argument, że nie należy leczyć SIBO antybiotykami, ponieważ to właśnie antybiotyki je powodują, jest chybiony.

Diagnostyka SIBO

W jaki sposób możemy sprawdzić, czy przyczyną naszych problemów jelitowych jest SIBO?

Testy oddechowe

Są w zasadzie jedyną dostępną w Polsce metodą pozwalającą zdiagnozować SIBO. Technologia medyczna pozwala na sprawdzenie obecności wodoru i metanu w wydychanym powietrzu. Wykonuje się je z użyciem laktulozy, w niektórych przypadkach także glukozy. Badanie polega na wtłaczaniu oddechu do specjalnego woreczka lub urządzenia w 20-minutowych odstępach przez 3 godziny. Do testu należy się przygotować stosując odpowiednią dietę. Szerzej dostępne są testy badające sam wodór, jednak przy obecnych możliwościach okazują się być niepełne i dają w większości przypadków zbyt szerokie pole do interpretacji.

Badanie przeciwciał przeciwko winkulinie i toksynie CdtB

Jest to badanie, które pozwala nam stwierdzić, czy SIBO nie jest wynikiem infekcji jelitowej. Jest to jednak badanie niedostępne w Polsce. W Europie można je wykonać w Londynie.

Inne badania

Do pozostałych badań pozwalających zdiagnozować SIBO należy przede wszystkim posiew aspiratu, traktowany jako złoty standard diagnostyczny. Polega na endoskopowym pobraniu treści dwunastniczej i posiania jej w warunkach laboratoryjnych. Jest to jednak metoda kosztowna i dość inwazyjna, ma również swoje wady, w związku z tym wykonanie jej na własną rękę graniczy z cudem. Drugim badaniem wartym uwagi jest badanie kwasów organicznych w moczu. Ma szansę sprawdzić się u osób, które z różnych powodów nie są w stanie dmuchać (np. małe dzieci) oraz u osób, które nie mogą przyjąć substratu lub odpowiednio przygotować się do testu oddechowego. Jego skuteczność diagnostyczna wciąż jednak wymaga weryfikacji. SIBO nie da się zdiagnozować za pomocą kolonoskopii, gastroskopii, badania mikroflory jelitowej ani posiewów kału.

Diagnostyka dodatkowa

W zależności od przypadku powinniśmy wykonać również inne badania, które pomogą nam ocenić stan organizmu i wykryć ewentualne choroby, zaburzenia i niedobory. Są to przede wszystkim: badania podstawowe krwi, moczu i kału, badania mikrobiologiczne, poziom witamin i minerałów, przeciwciała autoimmunologiczne, markery zapalne i nowotworowe, a także endoskopia układu pokarmowego.

Leczenie SIBO

Leczenie konwencjonalne przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim polega na zastosowaniu odpowiedniej antybiotykoterapii i ewentualnie prokinetyków na receptę. Są to najczęściej rifaksymina, neomycyna i metronidazol. Często jednak pojawiają się również inne preparaty w zależności od innych towarzyszących infekcji (np. Helicobacter pylori lub Yersinia enterocolitica). Ważne jest to, że w przypadku SIBO leczenie konwencjonalne nie stoi w opozycji do suplementacji i fitoterapii. Można, a nawet należy stosować je łącznie.

Terapia ziołowa i suplementacja

Suplementy i leki ziołowe również są ważnym elementem terapii przerostu, pozwalają bowiem na poszerzenie spektrum działania leków konwencjonalnych oraz bezpieczne wydłużenie terapii. W przypadku SIBO wszystkie suplementy należy stosować jednak z umiarem i ostrożnością oraz dobierać je w oparciu o wyniki badań, tolerancję na pokarmy, historię choroby i dotychczasowe wyniki leczenia oraz reakcje na przyjmowane substancje. Nie ma jednego schematu postępowania, jednak istnieją pewne grupy suplementów, które powinniśmy rozważyć planując terapię. Są to przede wszystkim:

• substancje bakteriobójcze (w leczeniu SIBO sprawdzają się przede wszystkim alicyna, czyli olejek czosnkowy, olejek z oregano, berberyna, neem),
• substancje grzybobójcze (np. kwas kaprylowy czy kwas undecylenowy),
• substancje antybiofilmowe (N-acetylo-cysteina, enzymy proteolityczne),
• prokinetyki (iberogast, imbir, 5HTP, inne to najczęściej leki na receptę)
• probiotyki (teoretycznie najbezpieczniejsze są Bifidobakterie oraz niepatogenny drożdżak Saccharomyces boulardii).

Aby terapia była pełna, należy przeanalizować pacjenta również po kątem zaburzeń pracy innych niż jelita narządów układu pokarmowego. Najczęściej wsparcia potrzebuje żołądek i wątroba. W przypadku żołądka należy być szczególnie ostrożnym w stosowaniu octu jabłkowego i betainy HCl, natomiast w razie stanów zapalnych przydatny jest aloes czy lukrecja DGL. Wątrobę należy wesprzeć przede wszystkim dietą (wątróbka!)). Można zastosować również wyciąg z karczocha, mniszek lekarski czy zieloną herbatę, a także fosfolipidy oraz N-acetylo-cysteinę. W dalszych etapach należy wdrożyć suplementację pozwalającą uzupełnić niedobory witamin i minerałów (najczęściej na pierwszy plan wysuwają się żelazo, cynk, magnez oraz witaminy z grupy B), a także terapię pozwalającą na odbudowę szczelności błony śluzowej jelit (rosoły, l-glutamina, kwercytyna, kwas masłowy, szeroko zakrojona probiotykoterapia). Niezbędne jest również podjęcie kroków zmierzających do wprowadzenia w remisję innych chorób, a także do ustabilizowania układu odpornościowego oraz autonomicznego układu nerwowego.

• APOLLO'S HEGEMONY+ SIBO Support 150 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• ALINESS Maślan Sodu 550mg 100 kaps.
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

Przeczytaj więcej o maślanie sodu. 

Dieta Low FODMAP i SIBO Specific Diet

Aby pozbyć się SIBO należy rozważyć jeszcze kilka dodatkowych elementów terapii. Pierwszym i najważniejszym z nich jest odpowiednia dieta, skomponowana w oparciu o potrzeby pacjenta. Dopasowując dietę należy zwrócić uwagę na pozostałe choroby pacjenta, indywidualne reakcje na dane produkty, a także inne dolegliwości układu pokarmowego mogące determinować na przykład sposób obróbki i konsystencję dań. Nie bez znaczenia pozostaje również stan psychiczny pacjenta, jego dotychczasowy sposób odżywiania, a także jego preferencje smakowe.

Zazwyczaj optymalnym schematem wyjściowym dla większości przypadków okazuje się dieta Low FODMAP, czyli o niskiej zawartości fermentujących oligosacharydów, disacharydów, monosacharydów i polioli. Oparta o nią jest również SIBO Specific Diet autorstwa dr Alison Siebecker oraz Bi-Phasic Diet Nirali Jacobi. Sprawdzić się jednak mogą również inne diety (począwszy od GAPS i SCD, poprzez dietę śródziemnomorską, aż po paleo, Samuraja, a nawet w niektórych sytuacjach dietę wegańską i wegetariańską), pod warunkiem dostosowania ich do reakcji pacjenta.

Dieta elementarna

Specyficznym sposobem leczenia przerostu jest dieta elementarna, która właściwie nie jest dietą w standardowym rozumieniu. Polega na 2-3-tygodniowym spożywaniu specjalnych mieszanek z łatwo przyswajalnymi formami niezbędnych składników odżywczych. Teoretycznie jest bardzo skuteczna w leczeniu przerostu, w praktyce jednak nie zawsze, ponadto jest trudna w utrzymaniu.

Dodatkowe elementy terapii

Gdy mamy do czynienia z przerostem powinniśmy mieć świadomość, że zaburzona została równowaga nie tylko przewodu pokarmowego, ale całego organizmu. W związku z tym nie tylko leki, suplementy i dieta będą mieć moc sprawczą. Powinniśmy zwrócić uwagę również na środowisko, w którym żyjemy, szczególnie na tę część, na którą mamy wpływ, czyli kosmetyki, które wybieramy, produkty, które kupujemy, co jest dla nas w życiu ważne i czym wypełniamy swój czas. W zależności od przypadku warto wesprzeć organizm również nieco innych stron, na przykład aromaterapią, masażem wisceralnym oraz odpowiednią aktywnością fizyczną. Koniecznie należy zwrócić uwagę również na nasz stan psychiczny i na ludzi, którymi się otaczamy. Bardzo istotnym elementem całej terapii jest również współpraca pacjenta z lekarzem, ponieważ antybiotykoterapia i stosowanie leków wpływających na jelitowy układ nerwowy wymaga nadzoru specjalisty.

Dodatkowa wiedza!

Agata Dąbrowska przekazała nam w swoim artykule wiele wiedzy o SIBO. Jeśli jednak ten temat nadal Cię interesuję to zapraszamy na webinar, dzięki któremu jeszcze lepiej poznasz te schorzenie, a także masz możliwość zadać pytanie prowadzącemu. Webinar SIBO - diagnostyka i leczenie.

Referencje