15 działań prozdrowotnych krocyny 

Swego czasu świat zdrowego stylu życia zachwycił się szafranem, uznając go za przyprawę o niespotykanych, prozdrowotnych właściwościach. Informacje o nim z czasem ucichły, ale naukowcy nie ustawali w badaniach nad jego wpływem na różne obszary życia człowieka. Dziś mamy pewność.

Niezwykłe kwiaty

Być może spora część osób nie pamięta czym właściwie jest szafran i dlaczego opanował sklepowe półki. Jak łatwo się domyślić, sama nazwa przyprawy pochodzi od rośliny, z której jest pozyskiwana (łac. Crocus sativus L.).

Szafran uprawny, zwany również krokusem uprawnym, wyróżnia się pięknymi, niebiesko-fioletowymi kwiatami, z których pomarańczowych znamion (część słupków) otrzymuje się cierpką przyprawę.

Niektórzy twierdzą, że smak szafranu zbliżony jest do wrażeń, jakie towarzyszą konsumpcji palonego miodu. Obecnie najbardziej pokaźne uprawy szafranu (80% światowej produkcji) znajdują się w Iranie i Hiszpanii¹.

Medycyna a krocyna

We wnętrzu znamion krokusa uprawnego znajduje się szereg związków naturalnych o dość interesujących właściwościach. Substancje pochodzenia naturalnego charakteryzują się tym, że mają niską toksyczność, a ich wyższe stężenia mogą dawać efekt terapeutyczny, tj. zdrowotny. Właśnie dlatego szafran, jako bogate źródło tego typu związków, zagrabił sobie zainteresowanie grona naukowego.

Szafran zawiera w sobie szereg wspomnianych związków chemicznych o działaniu wspomagającym zdrowie. Takimi związkami są: krocyna, pikrocyna, safranol i krocetyna.

Szczególne znaczenie mają krocyna i krocetyna, które są czerwono-pomarańczowymi barwnikami przyprawy, a które zostały najlepiej przebadane pod kątem właściwości prozdrowotnych.

Odkryto, że naturalne substancje obecne w znamionach szafranu mają pozytywne znaczenie przy leczeniu, między innymi ^2-12:

• depresji, Alzheimera i Parkinsona
• hiperlipidemii, nadciśnienia, miażdżycy,
• zawału mięśnia sercowego,
• zaburzeń odporności,
• odry, ospy, szkarlatyny,
• zakażeń grzybiczych i bakteryjnych,
• problemów z układem oddechowym,
• bólu związanego z nowotworem lub dną moczanową,
• zaburzeń funkcji poznawczych,
• zaburzeń erekcji i ejakulacji,
• zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
• raka m.in. piersi, szyjki macicy i jajników,
• chorób nerek,
• łzawienia, zaburzeń widzenia, zaćmy,
• chorób jelit, trzustki i wątroby.

Ponadto szafran może być z powodzeniem stosowany w kosmetologii, ponieważ poprawia wygląd skóry poprzez jej rozjaśnianie, zmniejszanie zmian trądzikowych i redukowanie ciemnych przebarwienień¹¹.

Jakie są najważniejsze dowody naukowe przemawiające za korzystnym wpływem szafranu? Czy w ostatnich latach odkryliśmy coś nowego?

Szafran a układ pokarmowy

W wielu badaniach, które były przeprowadzane w latach 1991 – 2013 uzyskano pozytywne wyniki działania związków aktywnych szafranu na układ pokarmowy człowieka.  Uzyskano znaczną poprawę zdrowia żołądka w kontekście tworzenia się wrzodów lub raka.

W wątrobie zaobserwowano poprawę profilu lipidowego, aktywność antyrakową, antyoksydacyjną, antytoksyczną i ochronną wobec genów. Ponadto uzyskano korzystne działanie neutralizujące wolne rodniki lub zmniejszające ryzyko nowotworu w obrębie jelit i trzustki².

W nowszej publikacji z 2018 roku, oceniano wpływ m.in. krocyny na włóknienie wątroby u samców myszy. Po indukcji włóknienia wątroby poprzez podawanie tioacetamidu u części myszy zastosowano dodatek w formie krocyny.

Po uśmierceniu zwierząt i pobraniu materiałów do badań, okazało się, że gryzonie, chorujące na zwłóknienie wątroby (marskość), które dodatkowo otrzymywały 25 lub 100 mg krocyny na kg masy ciała, miały znacząco zmniejszone zmiany patologiczne w wątrobie. Dodatkowo okazało się, że przyjmowanie krocyny razem z lekiem (w tym badaniu sylimaryną), zwięszało kilkukrotnie jego skuteczność ¹⁷.

Drgawki, mózg i samopoczucie

Szafran może być z powodzeniem wykorzystywany w leczeniu zaburzeń związanych z układem nerwowym. W starszym badaniu (2007 rok) podawano gryzoniom z epilepsją spore ilości szafranu, co skutkowało zmniejszeniem częstości napadów, a także redukcją śmiertelności³.

W 2017 roku potwierdzono te wyniki. Badaczom udało się mocno ograniczyć napady epilepsji u myszy, poprzez stosowanie wysokich dawek krocyny. Były to dawki rzędu 100 - 200 mg /kg masy ciała. Jednakże nawet niewielkie dawki (20 mg) przynosiły korzyści, opóźniając procesy postępowania choroby ¹⁸.

W odrębnym badaniu zastosowanie niewielkich dawek krocyny przynosiło korzyści w obrębie hipokampu, chroniło neurony i opóźniało procesy neurodegeneracyjne. Oznacza to, że szafran z pewnością pomaga w redukowaniu chorób związanych ze starzeniem się układu nerwowego, np. Alzheimer ¹⁹.

Potwierdza to również badanie przeglądowe z 2019 roku, w którym opisano wpływ zastosowania krocyny u osób nadużywających alkoholu lub innych środków odurzających, w następstwie czego spowodowały u siebie zmiany neurodegeneracyjne, behawioralne i zanik funkcji poznawczych. Zgodnie z wynikami badań, szafran może być z powodzeniem stosowany nawet w tego typu przypadkach ^5,20.

Krocyna uśmierza ból egzystencjonalny. W jednym ze świeższych badań (2015 rok) z udziałem szczurów, uzyskano całkiem interesujące wyniki.

Szczury podzielono na 5 grup, po 6 osobników w każdej, z czego grupa kontrolna nie otrzymywała żadnych środków, ostatnia grupa otrzymywała lek przeciw depresji - imipraminę, a pozostałe grupy dostawały krocynę w różnych dawkach. Imipramina jest substancją, która ma m.in. zmniejszać napady lękowe i poprawiać aktywność psychoruchową podczas leczenia depresji ²¹.

Po 21 dniach badania okazało się, że szczury, którym podawano najniższą dawkę krocyny (40 mg na kg masy ciała na dzień) miały znacząco zredukowane objawy depresji, nawet w porównaniu z lekiem przeciwdepresyjnym^4,16. Z drugiej strony wyższe dawki wyciągu z szafranu nie przynosiły już takich korzyści.

Lek na zawał serca

Kolejnym przykładem silnego działania antyoksydacyjnego szafranu na narządy i układy w organizmie człowieka może być układ sercowo-naczyniowy.

W pewnym badaniu przeprowadzonym na Uniwersytecie Medycznym w Mashhad, podzielono grupę szczurów na 7 mniejszych zbiorów. Sześciu grupom podawano czynnik toksyczny dla serca.

Jedna grupa szczurów nie otrzymywała żadnych dodatkowych substancji. Była to grupa kontrolna. Trzy grupy otrzymywały różne dawki krocyny wraz z witaminą E, a trzy pozostałe otrzymywały wyłącznie krocynę.

Wykazano, że podawanie wyciągu z szafranu wpłynęło protekcyjnie na tkankę mięśnia sercowego, poprzez opóźnianie śmierci komórek i utleniania lipidów, indukowanych czynnikiem toksycznym⁷.

W nowym badaniu, opublikowanym w 2019 roku, zebrano 36 szczurów płci męskiej i podzielono je na 4 grupy, po 9 osobników.  Oprócz dwóch grup kontrolnych, wydzielono 2 grupy, w których samce narażono na czynnik toksyczny – chlorpyfitos, który jest  insektycydem stosowanym w rolnictwie, przemyśle i gospodarstwach domowych.

Jedna  z tych grup otrzymywała dodatkowo krocynę. Okazało się, że związek obecny w szafranie skutecznie niwelował kardiotoksyczność chlorpyfitosu ²².

Aktywator płodności

Szafran nie tylko działa na układ sercowo-naczyniowy, nerwowy, skórę i oczy. W 2009 roku badacze pokusili się o przeprowadzenie eksperymentu na rzecz płodności.

Mężczyznom z zaburzeniami erekcji podawano 200 mg szafranu doustnie, w postaci tabletek, przez 10 dni. Nawet tak krótki okres leczenia spowodował pozytywne zmiany dla panów, powodując zdecydowane wydłużenie czasu erekcji i poprawę jej jakości ⁹.

Z kolei w 2018 roku zbadano 18 samic szczurów, które podzielono na trzy grupy. Wszystkie samice miały gen odpowiedzialny za nieprawidłowy rozwój płodu, obniżenie płodności i zaburzenia rozwoju pęcherzyków podczas owulacji. Dwóm badanym grupom podawano 100 lub 200 mg krocyny na kg masy ciała, co dwa dni.

Po 30 dniach pobrano próbki krwi w celu oznaczenia stężeń hormonów płciowych: hormonu folikulotropowego (FSH), hormonu luteinizującego (LH), estrogenu i progesteronu. Podawanie krocyny wpłynęło pozytywnie na płodność samic, stężenie hormonów płciowych i redukowało ekspresję niepożądanego genu ²³.

Podstawowe funkcje i dawkowanie

Właściwości lecznicze szafranu odbywają się na drodze:

• ochrony genów,
• neutralizacji wolnych rodników, antyoksydacji,
• niszczenia i zahamowania tworzenia komórek
  nowotworowych, ochrony przed toksynami,
• ochrony zdrowych komórek, przedłużania ich życia.

Wszystko to jest możliwe dzięki budowie chemicznej związków aktywnych pochodzących z szafranu, co umożliwia swobodne rozprzestrzenianie się ich w tkankach organizmu i przenikaniu przez barierę krew-mózg¹³.

Badacze wykazali, że krocyna podana doustnie szybko się wchłania, a jej stężenie we krwi jest najwyższe pomiędzy 4-5 godziną po podaniu. Dawka rzędu 22,5 mg nie powoduje działań niepożądanych¹⁴. Przyjmuje się, że 30 mg szafranu spożyte raz dziennie, jest bezpieczne i optymalne dla zachowania efektu terapeutycznego^15,16.