Dietetyka ma coraz szersze zastosowanie w leczeniu chorób. Wiadomo, że składniki pożywienia wpływają na organizm w wieloraki sposób. Na jednym biegunie są substancje korzystne, które wzmacniają zdrowie, a na drugim te, które przyczyniają się do powstawania chorób. W zależności od stanu zdrowia, konkretny składnik może być dla nas dobry lub zły.
Nikt nie ma wątpliwości, że chorobami związanymi z odżywianiem są m.in. cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość. Czy można jednak sugerować, że ciężkie zaburzenia rozwojowe (takie jak autyzm) są możliwe do wyleczenia dietą?
Czym jest autyzm?
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10)1 można znaleźć dwie definicje zaburzeń z pogranicza autyzmu: autyzm dziecięcy i autyzm atypowy. Autyzm dziecięcy, zwany inaczej zespołem Kannera, jest określany jako ogólne zaburzenie rozwojowe, które objawia się1:
- nieprawidłowym lub upośledzonym rozwojem dziecka w okresie do 3 roku życia
- zaburzonym komunikowaniem uczuć
- trudnościami w budowaniu relacji interpersonalnych
- dezintegracją wrażeń zmysłowych
- powtarzającymi się, specyficznymi wzorcami zachowań
- zaburzeniami snu i poboru pokarmu
- złością i agresją
- fobiami
Autyzm atypowy rozpoznaje się, gdy zaburzenia rozwoju następują po trzecim roku życia i nie są związane z zaburzeniami w obszarach: komunikacji, relacji interpersonalnych, a także powtarzalnych zachowań. Z drugiej strony uważa się, że autyzm atypowy jest związany z ciężkimi zaburzeniami rozumienia języka1.
Przyczyny autyzmu
Głównym czynnikiem (40-90% przypadków) odpowiedzialnym za autyzm są genetyczne mutacje szlaków biologicznych. Pozostałe zagrożenia są związane z życiem płodowym. Cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze matki w ciąży, ale również zaawansowany wiek ojca mogą być przyczyną autyzmu2, 5 - 9.
Szkodliwe mogą być również zanieczyszczenia obecne w środowisku np. substancje toksyczne w powietrzu, pestycydy w glebie. Poza tym różnego rodzaju zakażenia, które występują podczas ciąży, mogą zwiększać ryzyko autyzmu.
Pozostałymi zagrożeniami są: niska masa urodzeniowa dziecka, uszkodzenia układu nerwowego lub wcześniactwo2, 5 - 9. Jako ciekawostkę warto wiedzieć, że szczepionki nie powodują autyzmu4.
Leczenie
Autyzm jest chorobą nieuleczalną, ale jej objawy próbuje się łagodzić. Na dzień dzisiejszy nie istnieją środki farmakologiczne, które są w stanie wyleczyć autyzm.
Pomocnym działaniem jest wczesne wprowadzenie terapii zajęciowej z udziałem m.in. neurologa dziecięcego, psychologa, a także terapeuty ruchowego i logopedy. Szacuje się, że bezzwłoczna pomoc specjalistów sprawdza się w przypadku około 20% chorych3 i pozwala na godniejsze funkcjonowanie. Zalecaną formą pomocy jest terapia poznawczo-behawioralna10.
Dieta na pomoc
Sama żywność nie może całkowicie wyleczyć z autyzmu, jednak pewne substancje przyjmowane z pożywieniem wykazują potencjalne korzyści we wspomaganiu leczenia.
Wiele badaczy, którzy zajmowali się tematem autyzmu i jego związkiem z żywnością, jest zgodnych. Dwa obszerne, randomizowane badania opublikowane w 2011 i 2018 roku
z udziałem 141 i 67 osób z autyzmem w różnym wieku napawają nadzieją. Oba badania trwały rok. Wykazano korzystne działanie:
- witamin antyoksydacyjnych: A, E, C i β-karotenu 13,14
- selenu i chromu 14
- kwasów tłuszczowych EPA i DHA 14
- witamin: B2, B5 13,14
- witamin: B6, B12, kwasu foliowego 13,14
- l-karnityny14
- koenzymu Q-1014
- diety bez kazeiny, soi, glutenu14
W powyższych badaniach wykazano pozytywny wpływ powyższych substancji i zaleceń żywieniowych na13,14:
- zdolność uczenia się
- komunikację i umiejętności społeczne
- funkcje poznawcze
- zachowanie (drażliwość, nadpobudliwość)
- układ pokarmowy
- wrażenia zmysłowe
- stan zapalny
- stężenie homocysteiny w osoczu
- biochemiczne markery autyzmu
Wyciągnąć wnioski
Prawdopodobnie potrzeba większej ilości badań, aby móc podeprzeć wnioski kilkunastu badaczy, aczkolwiek wyniki badań są bardzo pozytywne i mogą służyć jako wskazówka dla dietetyków, którzy chcą polepszyć stan pacjentów, a także dla rodzin osób zmagających się z zaburzeniami autystycznymi.
