Popularne artykuły

Najlepsza dieta dla insulinoopornych
Healthy Lifestyle

Najlepsza dieta dla insulinoopornych 

We współzależnościach pomiędzy zdrowiem a żywieniem, wielokrotnie poruszany jest temat chorób metabolicznych i niskiej świadomości żywieniowej.  Nieleczona insulinooporność jest prostą drogą do cukrzycy typu drugiego. Chociaż typowa dieta cukrzycowa opiera się na kontroli podaży węglowodanów1, to nie zawsze jest ona preferowana przez chorych. Czasami okazuje się, że większe korzyści mogą przynieść diety alternatywne.

Przede wszystkim zmiana

Pierwsza rzecz, bez której wprowadzanie diety nie ma sensu, to osobiste przekonanie, co do zasadności jej przestrzegania. Możemy  próbować modyfikować dietę, zmuszając się do różnego typu zachowań, ale nawet perswazja ze strony naszego lekarza na nic się nie zda, gdy brak nam osobistego zaangażowania.

Najistotniejszą zmianą w przypadku cukrzycy, jest zarządzanie własnym jadłospisem i aktywnością fizyczną. Jednym z czynników, które zwiększają ryzyko cukrzycy typu 2 jest nadmierna masa ciała.

Redukcja otyłości i nadwagi poprawia glikemię, zmniejszając ryzyko powikłań cukrzycy 1-4,9. Ze względu na wspomniane powikłania zaleca się kontrolę lipidogramu i ciśnienia tętniczego krwi, a także utrzymywanie hemoglobiny glikowanej poniżej 7% 1.

Dieta cukrzycowa

W leczeniu dietetycznym cukrzycy posługujemy się równomiernym rozkładem węglowodanów w ciągu dobry, których pula wynosi około 45% 1. Istotna jest również ilość wymienników węglowodanowych, gdzie 1 wymiennik oznacza 10 g węglowodanów przyswajalnych. Od ilości węglowodanów zależy dawka podawanej insuliny, co jest szczególnie istotne w cukrzycy typu I6.

Generalnie w leczeniu zaburzeń tego typu należy skierować uwagę na możliwości wprowadzenia długoterminowego planu żywieniowego, który będzie łatwy do przestrzegania i zapewni bezpieczne, kontrolowane korzyści.

Skoro jednak mowa o dietach alternatywnych, to kilka  z nich może być warte bliższego poznania w kontekście insulinooporności. Według niektórych źródeł niewielka modyfikacja zawartości węglowodanów i tłuszczów w diecie nie wpływa znacząco na profil insulinowy i redukcję masy ciała 13,14. Inaczej jest, gdy podaż węglowodanów zredukuje się do minimum.

Korzyści z diet niskowęglowodanowych

Przykładem diety niskowęglowodanowej jest dobrze znana dieta ketogeniczna, która dostarcza znikomych ilości węglowodanów (około 20g), uzupełniając pulę energii źródłami tłuszczu (75%). Białko dostarczane jest w nieznacznie zwiększonych ilościach (25%)16.

W wyniku zmian metabolicznych glukoza pochodząca z węglowodanów przestaje być wykorzystywana do procesów energetycznych. Biorą w tym udział ciała ketonowe, które są produkowane w wyniku stosowania diety wysokotłuszczowej. Odpowiednie stężenie ciał ketonowych w organizmie określamy mianem ketozy żywieniowej11.

O dietach ograniczających podaż węglowodanów mówi się bardzo wiele nie tylko w kontekście kontroli stężenia glukozy we krwi, ale również w ramach utraty tkanki tłuszczowej, czy wsparcia programu sportowego. Dieta ketogeniczna ma wielu zwolenników wśród osób zainteresowanych aktywnością fizyczną, u których może przynosić wiele korzyści.

W kontekście sportowym dieta niskowęglowodanowa wygląda obiecująco. Przykładem tego jest badanie, w którym  20 sportowców przez 3 tygodnie stosowało dietę ketogeniczną. Po tym czasie zaobserwowano u nich znaczną poprawę pojemności tlenowej, siły mięśniowej i redukcję stanów zapalnych, w porównaniu do zawodników, którzy stosowali tradycyjną dietę24.

Dieta niskowęglowodanowa, a jednocześnie wysokobiałkowa pomaga efektywnie redukować masę ciała. W pewnym badaniu wprowadzono u otyłych pacjentów z BMI >30 kg/m2 dietę niskoenergetyczną, gdzie ilość spożywanych węglowodanów wynosiła jedynie 26-30 g/dobę, a ilość tłuszczu tylko 1 łyżkę oliwy dziennie. Podstawą diety było białko o wysokiej wartości odżywczej7.

Kiedy po 4 miesiącach pacjenci schudli o 80% wyznaczonej masy ciała, zwiększono liczbę kalorii i znormalizowano podaż makroskładników w diecie. W pierwszym etapie pacjenci mocno zredukowali masę tkanki tłuszczowej, przy zachowaniu tkanki mięśniowej 7.

Dieta niskowęglowodanowa w tej modyfikacji dostarczała dużo białka, co umożliwiało pacjentom ochronę tkanki mięśniowej i pomagało kontrolować głód 14. Inne diety wysokobiałkowe równie dobrze redukują masę tkanki tłuszczowej, tym samym oszczędzając mięśnie, np. dieta Atkinsa albo dieta Paleolityczna 15.

Dieta wysokotłuszczowa może być oceniana jako zagrożenie w kierunku hipercholesterolemii albo hipertrójglicerydemii. Badania wykazują, że chociaż profil lipidów we krwi zwierząt podczas diety ketogenicznej był pogorszony, to u ludzi takie zjawisko nie występowało. Zmiany w proporcjach grup lipidowych u ludzi są   korzystne 17-20.

Dieta tłuszczowa u cukrzyków

W zaburzeniach gospodarki cukrowej dieta ograniczająca węglowodany jest z jednej strony korzystna, a z drugiej potencjalnie niebezpieczna. U osób z cukrzycą typu 2, które stosują dietę wysokotłuszczową, może dojść do pogłębienia hipoglikemii, zwłaszcza podczas leczenia insuliną5.

Należy pamiętać, że u cukrzyków istnieje także możliwość wystąpienia  kwasicy ketonowej 16, która pojawia się w skutek hiperglikemii. Najczęściej występuje w ramach pierwotnego braku insuliny wśród osób z cukrzycą typu I 17.

O ile ketoza żywieniowa jest bezpieczna, to nadmiar ketonów w ciele cukrzyka stanowi zagrożenie, ponieważ może doprowadzić do śpiączki. Jest to szczególnie prawdopodobne w przypadku cukrzycy typu 1.

Długotrwała dieta ketogeniczna stosowana u cukrzyków typu 2 została uznana za bezpieczną. Dieta poprawiała wskaźniki wrażliwości węglowodanowej we krwi, redukowała masę ciała 21,22 , a także wymuszała zmniejszenie ilości przyjmowanych leków przeciwcukrzycowych 16,17,23.

W rocznym badaniu z udziałem dorosłych osób z insulinoopornością wykazano, że dieta niskoweglowodanowa, która prowadziła do uzyskania stanu ketozy żywieniowej, zmniejszała stężenie hemoglobiny glikowanej i wskaźnika HOMA-IR 10.

Bezpieczeństwo

Oprócz korzyści wynikających z diet niskowęglowodanowych (np. redukowanie objawów chorób układu nerwowego 16) istnieją też zagrożenia. Nie należy na ślepo włączać takiej diety u każdej osoby, bez konsultacji ze specjalistą.

Podczas redukowania podaży węglowodanów dochodzi do różnych zmian metabolicznych. Przyjmowanie insuliny i innych leków hipoglikemizujących w stanie niskiego stężenia glukozy we krwi jest bardzo niebezpieczne. Z tego względu jeśli planujemy wprowadzać dietę ketogeniczną, a chorujemy na cukrzycę, powinniśmy być pod ścisłą kontrolą lekarza, który w razie potrzeby zmniejszy dawkę leków.

Mięso – tak czy nie?

Istnieje kilka rodzajów diet opartych na produktach pochodzenia roślinnego. Jednym z nich jest weganizm, który wyklucza spożywanie mięsa, ryb, nabiału, jaj, żelatyny i innych produktów zwierzęcych, a czasami nawet miodu. Dozwolone są wszystkie warzywa i owoce, nasiona, orzechy, przyprawy itd45.

W przypadku wegetarian sprawa jest bardziej skomplikowana, ponieważ występuje kilka rodzajów wegetarianizmu. Ogólnie pojęcie wegetarianizmu odnosi się do wykluczania produktów zwierzęcych, jednak istnieje rozróżnienie na owowegetarianizm, laktowegetarianizm, pescowegetarianizm, laktoowowegetarianizm i inne45.

Owowegetarianizm dopuszcza spożywanie jaj, laktowegetarianizm – mleka i nabiału, laktoowowegetarianizm – mleka,nabiału i jaj, a pescowegetarianizm – ryb. Innymi odmianami diety roślinnej może być frutarianizm lub liquidarianizm. Można powiedzieć, że weganizm jest również odmianą wegetarianizmu. W poniższych badaniach skupiono się na weganizmie i pierwotnym wegetarianizmie.

Diety roślinne dostarczają sporej ilości węglowodanów i błonnika, małych ilości tłuszczu i zwykle średniej ilości białka. Gęstość energetyczna takiej diety jest zwykle znikoma, co umożliwia łatwą kontrolę masy ciała. Amatorzy diet roślinnych mają lepsze parametry glukozy we krwi, a ryzyko występowania u nich cukrzycy jest zmniejszone23.

W 2003 roku przeprowadzono randomizowane badania kliniczne z udziałem 99 osób chorych na cukrzycę typu 2, w przedziale wiekowym 27- 82 lat. Przez 22 tygodnie uczestnicy odżywiali się na dwa sposoby.

Jedna grupa spożywała dietę cukrzycową, zalecaną w ówczesnym czasie przez specjalistów (15-20% białka, 60-70% węglowodanów, tłuszcz nasycony <7% i <200mg cholesterolu na dobę) 24, a druga grupa żywiła się zgodnie z założeniami diety wegańskiej (15% białka, 75% węglowodanów i 10% tłuszczu) 25.

Grupa roślinna zmniejszyła masę ciała i poziom hemoglobiny glikowanej25,26, poprawiła wrażliwość na leki przeciwcukrzycowe. Dieta roślinna charakteryzowała się nie tylko zdecydowanie większą podażą węglowodanów i brakiem kontroli przyjmowanej energii, ale miała niski ładunek glikemiczny, co wyjaśnia lepszą kontrolę cukru we krwi25.

Diety roślinne przynoszą wiele korzyści dla cukrzyków. Poza poprawą glikemii, lipidogramu43 i ciśnienia krwi30 pacjenci zgłaszają więcej energii, redukcję masy ciała i mniej problemów trawiennych27,28. Polecaną formą diety roślinnej jest w tym przypadku dieta wegańska, która ogranicza mięso, nabiał i mleko, jaja, a także produkty przetworzone, takie jak np. zboża oczyszczone29.

Nie tylko na serce

Ostatnią dietą, która może mieć zastosowanie u cukrzyków typu 2 jest dieta śródziemnomorska. To sposób żywienia, który występuje tradycyjnie na obszarach m.in. Grecji, Francji i Włoch. Zawiera w sobie dużo warzyw i owoców, strączków, a także orzechów, zbóż i oliwy z oliwek. Mięsnym dopełnieniem diety są kurczak, ryby i owoce morza, które gotuje się na parze lub obsmaża na grillu. Czasami spożywa się także produkty nabiałowe32. Najciekawszą opcją w diecie śródziemnomorskiej jest kieliszek czerwonego wina31.

Dieta śródziemnomorska jest bardzo zdrowa, ponieważ dostarcza witamin, soli mineralnych, błonnika, antyoksydantów, zdrowych tłuszczów33,40. Dobrym źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych są oliwki i oliwa32. Całkowita podaż energii w diecie śródziemnomorskiej jest zależna od zapotrzebowania organizmu35.

Wszystkie składniki diety chronią przed wystąpieniem cukrzycy35. W badaniu z udziałem 2568 pacjentów, spożywanie żywności zgodnie z zasadami wspomnianej diety zmniejszało ryzyko cukrzycy34 . Poza poprawą glikemii36,37 i lipidogramu39 dieta zmniejsza śmiertelność spowodowaną incydentami sercowo-naczyniowymi32. Dieta śródziemnomorska może pomagać w kontroli masy ciała, a jej hipoglikemizujące działanie jest znacznie lepsze niż w przypadku stosowania diety niskowęglowodanowej czy niskotłuszczowej38.

W 2003 roku przeprowadzono randomizowane badanie kliniczne z udziałem 279 kobiet chorujących na cukrzycę typu 2, które również przyniosło pozytywne efekty w postaci zmniejszenia ilości hemoglobiny glikowanej we krwi 41.

Podobne wyniki uzyskano w rocznym, randomizowanym badaniu z udziałem 259 cukrzyków typu 2, z nadwagą.  Pacjentów podzielono na trzy grupy. Pierwsza żywiła się dietą śródziemnomorską o obniżonej zawartości węglowodanów (35% węglowodanów, 45% tłuszczu, 20% białka). Drugiej grupie zalecono żywić się według założeń tradycyjnej diety śródziemnomorskiej (50% węglowodanów, 30% tłuszczu i 20% białka). Ostatnia grupa miała śledzić schemat diety zalecanej przez American Dietetic Association z 2003 roku (50% węglowodanów, 20% białka, 30% tłuszczu). Śródziemnomorski sposób odżywiania zmniejszał stężenie hemoglobiny glikowanej u badanych w większym stopniu niż dieta zalecana w cukrzycy44.

Co wybrać?

Wszystkie opisane diety przynoszą pewne korzyści dla osób z cukrzycą typu drugiego. Najważniejszym założeniem jest redukcja nadwagi i otyłości u chorych, co w znacznym stopniu wpływa na zmniejszenie objawów zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Warto pamiętać, że cukrzyca jest chorobą towarzyszącą przez całe życie. Z tego względu powinno się wybierać sposoby żywienia, które umożliwiają długotrwałe, bezpieczne stosowanie, bez  ryzyka powstawania innych zaburzeń i chorób, albo niedoborów żywieniowych.

Diety wysokotłuszczowe, które prowadzą do uzyskania stanu ketozy żywieniowej wpływają silnie na zmniejszenie głodu i masy ciała, bez większego uszczerbku w tkance mięśniowej. Z drugiej strony są ryzykowne ze względu na tendencję do silnego obniżania glikemii, konieczności ścisłej kontroli medycznej i modyfikowania dawki przyjmowanych leków. Poza tym dieta ketogeniczna może być droga i trudna do przestrzegania, a także stwarza poważne ryzyko niedoborów żywieniowych. Taka dieta powinna być wprowadzana pod kontrolą profesjonalisty.

Diety roślinne dostarczają mnóstwa witamin i soli mineralnych, a odpowiednio skomponowane są w stanie zapewnić białko pełnowartościowe. Diety wegańskie i wegetariańskie są bezpieczniejsze i tańsze niż diety wysokotłuszczowe. Niestety w tym przypadku również występuje ryzyko niedoborów żywieniowych takich jak np. żelaza i witaminy B12. Oczywiście niedobory są w tym przypadku zależne od formy stosowanej diety wegetariańskiej. Na korzyść diet roślinnych przemawia obecność zdrowych tłuszczów, ciekawe możliwości komponowania posiłków i eliminowanie produktów przetworzonych.

Dieta śródziemnomorska wydaje się najlepszym pomysłem dla osób insulinoopornych albo już z cukrzycą typu 2. Jest bezpieczna, dostarcza wszystkich potrzebnych składników, można stosować ją przez całe życie, przypomina żywienie tradycyjne, jest smaczna i zróżnicowana.

Powiązane artykuły

Dodaj komentarz

Wymagane pola są zaznaczone *