Sód

Informacja

Sód jest ważnym składnikiem płynów wewnątrzkomórkowych i jest regulatorem gospodarki kwasowo-zasadowej. Wraz z potasem wpływa na prawidłowość wzrostu oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mięśni i nerwów. Źródłem pozyskiwania jest sól kuchenna (NaCl) oraz morszczyn pęcherzykowaty, mięczaki, bekon, wołowina, a z produktów roślinnych buraki i marchew. Osoby, utrzymujące dietę bezsolną powinny unikać m.in. ostrych sosów i wędzonych mięs i wędlin.

Niedobór sodu występuje bardzo rzadko, przy obfitym poceniu się po długim wysiłku (np. u maratończyków).

Nadmiar sodu powoduje wzrost ciśnienia tętniczego (szczególnie w przypadku osób w podeszłym wieku), obrzęki oraz  zwiększa pragnienie. Przekroczenie dawki dobowej wynoszącej 14g na dobę może powodować zatrucia.

Potas

Informacja

Potas wraz z sodem reguluje zasoby wodne organizmu, zapewniając prawidłowy rytm serca. Utrzymywanie właściwego poziomu potasu powoduje prawidłowe utlenienie mózgu, obniża ciśnienie krwi, zwiększa przepuszczalność błon komórkowych (jako antagonista wapnia). Jest pierwiastkiem zasadotwórczym. Znajduje szerokie zastosowanie w diecie sportowej przed- i potreningowej w postaci suplementów, odżywek, preparatów witamino-mineralnych i mineralnych, koncentratów i gotowych napojów izotonicznych i hipertonicznych. Naturalnymi źródłami pozyskiwania potasu są: produkty roślinne (banany, owoce cytrusowe, melony, liście mięty, zielone warzywa, ziemniaki)  i zwierzęce (ryby morskie, mięso). Potas występuje w postaci związków organicznych: cytryniadach, fumeranach i glukonianach oraz nieorganicznych (chlorki, siarczany, tlenki i węglany).

Niedobory potasu (hipokalemia): nadmierne zmęczenie, bóle głowy i nadpobudliwość, kłopoty ze snem, kurcze mięśni, zaparciami. Poziom potasu może spaść gwałtownie w przypadku obniżenia poziomu cukru we krwi, długotrwałego głodu, ostrych biegunek. Mogą występować przy zbyt wielkim spożywaniu silnej kawy, nadużywaniu alkoholu i zjadaniu zbyt wielkiej ilości słodyczy.

Nadmiar potasu (hiperkalemia): jest często przyczyna depresji, hipotonią, mrowieniem kończyn.

BCAA

Informacja

BCAA to trzy aminokwasy egzogenne posiadające rozgałęziony łańcuch alifatyczny boczny (izoleucyna, leucyna i walina) oraz podobny przebieg procesów metabolicznych zachodzących w tkance mięśniowej. W postaci naturalnej występują w pożywieniu wysokobiałkowym zwierzęcym (np.wołowina, proteiny mleczne). BCAA wykazują potencjał antykataboliczny i anaboliczny. Wspomagają nośniki energii w kryzysie energetycznym oraz wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego (likwidują stres, zmniejszają zmęczenie) i aktywność hormonów i kinaz odpowiedzialnych za metabolizm białek. W suplementacji sportowej stosowane są jako elementy wspomagania zdolności wysiłkowych (siły i wytrzymałości) i odnowy biologicznej powysiłkowej; także antykatabolik i katalizator przemian anabolicznych. Przyjmowanie BCAA po wysiłku prawie natychmiast odbudowuje poziom tych aminokwasów we krwi (z pominięciem wątroby) i zasila tkankę mięśniową. Leucyna powoduje aktywację kinazy mTOR (rozpoczynającej anabolizm białek mięśniowych) oraz wykazuje wzmacniające działanie z insuliną, która oddziaływuje na kinazę PI3 i kinazę białkową B). Aminokwasy rozgałęzione BCAA, chętnie stosowane przez sportowców dyscyplin siłowych, siłowo-wytrzymałościowych i wytrzymałościowych,   dostępne są w postaci monopreparatów, a także zaawansowanych suplementach aminokwasowych, kreatynowych, stackach przed- i po- treningowych, oraz w napojach izotonicznych.

Dawkowanie: zazwyczaj 1–2 gramy BCAA na każde 10kg masy ciała w ciągu doby. Głownie przed i po treningu.

Leucyna

Informacja

Leucyna jest aminokwasem egzogennym, jednym z trzech aminokwasów rozgałęzionych, ketogennych, jej izomerem jest izoleucyna. Wpływa na wydzielanie się (sekrecję) hormonów anabolicznych (insuliny w połączeniu węglowodanami) , oddziaływuje na enzymy (kinazy mTOR) rozpoczynając proces syntezy białek mięśniowych i kontrolując jego przebieg. Synteza białek poprzez leucynę wpływa na rozwój kości, mięśni i skóry. Działa redukująco na tkankę tłuszczową. Bez dostępności leucyny synteza białek jest niewykonalna. W stanie naturalnym występuje w produktach zwierzęcych (m.in. jajach, mięsie, nabiale i rybach), roślinnych, a także w postaci suplementów potreningowych, aminokwasów BCAA, EAA, no-boosterów, stacków kreatynowych, preparatów węglowodanowych. Występuje również w postaci monopreparatów. Jest jednym z ważniejszych aminokwasów dla organizmu sportowca, w zasadzie w każdej dyscyplinie sportowej.

Dawkowanie: Zapotrzebowanie wynosi 5-10 g/24h, dawkowanie w czasie okołotreningowym oraz rano po przebudzeniu.

Treonina

Informacja

Treonina – aminokwas egzogenny, syntetyzowany z pokarmem lub (i) w postaci suplementów . Bierze udział w produkcji nowych białek mięśniowych. Jest niezbędna do tworzenia prawidłowego układu immunologicznego, utrzymuje w dobrym stanie skórę, kości. Wpływa na prawidłowy rozwój szkliwa w uzębieniu oraz funkcjonowanie układu pokarmowego działając pozytywnie na pracę wątroby i śluzówkę żołądka. Jest nieodzowna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Na rynku polskim brak monopreparatu treoniny. Dostępna w postaci mieszanek aminokwasowych (np. typ EAA) oraz naturalnych odżywek białkowych.

Niedobór treoniny może skutkować zaburzeniami neurologicznymi i wzmożenia się depresji.

Dawkowanie: brak norm dobowego zapotrzebowania treoniny. Dawki używane zwyczajowo w suplementacji.

Fenyloalanina

Informacja

Fenyloalanina (aminokwas egzogenny) jest dostarczana z zewnątrz w pożywieniu lub środkach syntetycznych. Jej źródłem są pokarmy wysokobiałkowe oraz odżywki, koncentraty: proteinowe, aminokwasowi  i suplementy diety dla sportowców . Prekursor tyrozyny, hormonów tarczycy i neuroprzekaźników (adrenalina, noradrenalina, dopomina),  fenyloetylaminy (neuromodulator) oraz barwników melaninowych włosów i skóry. Niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Ma działanie przeciwbólowe, przeciwdepresyjne oraz stosowana jest jako dodatek do preparatów o działaniu termogenicznym i stymulującym. Jest składnikiem aspartamu.

Nadmiar fenyloalaniny spożywany przez osoby z problemami neurologicznymi, może obniżyć dostępność innego aminokwasu egzogennego tryptofanu układu nerwowego, a w konsekwencji doprowadzić do obniżenia serotoniny i nasilić objawy depresji.

Lizyna

Informacja

Lizyna należy do grupy 9 aminokwasów egzogennych, dostarczanych do organizmu z zewnątrz (z pożywieniem lub jako suplement).Jest budulcem białka (również białka mięśniowego). Jest dostępna w żywności pochodzenia zwierzęcego (mięso, nabiał) i roślinnego (rośliny strączkowe).  Odgrywa ważną rolę w wielu procesach fizjologicznych (wchłaniania wapnia, produkcji enzymów, hormonów i przeciwciał), wraz z argininą jest składnikiem suplementów zwiększających syntezę hormonu wzrostu (stymulatory HGH). W postaci hydroksylizyny (jako składnika kolageny) zalecana przy leczeniu kontuzji sportowych oraz w profilaktyce.  W przypadku stresu i nadmiernych obciążeń fizycznych i psychicznych polecana ze względu na funkcję obniżania poziomu kortyzolu. Ma zastosowanie również w medycynie, w leczeniu stanów lękowych i opryszczki. Udział lizyny w spożyciu dobowej dawki aminokwasów nie powinien przekraczać 5,1 %. Dostępna w sprzedaży na www.muscle-zone.pl

W procesach gnilnych ciał białkowych,  w wyniku dekarboksylacji lizyny, może przekształcać się w kadawerynę (aminę biogenną) posiadającą silne działanie toksyczne.

Dawkowanie: brak ściśle określonej normy spożycia dobowego lizyny. W suplementacji stosuje się dawki używane zwyczajowo: z argininą 500mg – 2g (przed snem) ewentualnie okołotreningowo z innymi aminokwasami.

Izoleucyna

Informacja

Izoleucyna jest egzogennym aminokwasem rozgałęzionym (BCAA), izomerem Leucyny. Ma działanie antykataboliczne (chroni mięśnie przed  rozpadem), glukogenne (stanowi alternatywne źródło energii w przypadku spadku poziomu glukozy po wysiłku, wspomaga regulację poziomu glukozy we krwi, ogranicza niedobory kwasów tłuszczowych), antykataboliczne (chroni mięśnie przed rozpadem), redukuje stres. Bierze udział w syntezie białek (w tym syntezie hemoglobiny). Stanowi niezbędny element regeneracji organizmu i uszkodzonych tkanek po intensywnym treningu. Występuje w produktach zawierających białko pochodzenia zwierzęcego (mięso i jego przetwory, jaja, nabiał) oraz roślinnego (migdały, orzechy) oraz suplementach diety.

Izoleucyna jest stosowana z pozostałymi aminokwasami rozgałęzionymi: waliną i leucyną w preparatach kompleksowych typu BCAA, w proporcjach: leucyna:izoleucyna:walina = 2:1:1. W preparatach stosowanych w sporcie wyczynowym wymagającym zwiększonej wytrzymałości stosuje się większy udział izoleucyny.

Dawkowanie: Brak normy dziennego użytkowania. Często stosowana bezpośrednio po wysiłku przy spadkach poziomu glukozy lub niedobory kwasów tłuszczowych.

Walina

Informacja

Walina jest egzogennym aminokwasem rozgałęzionym niezbędnym do funkcjonowania układu nerwowego (odbieranie bodźców czuciowych), biorącym udział w syntezie białek mięśniowych i procesie wytwarzania energii. Podawanie dodatkowej dawki waliny przed wysiłkiem (lub bezpośrednio po nim) wykazuje działanie antykataboliczne, chroniące białka i pozwalające na ich odbudowę. Posiada działanie lekko stymulujące (odsuwające objawy zmęczenia podczas wysiłku) wpływając na poziom i relacje neuroprzewodników. Przyczynia się do ochrony wątroby. Stymuluje zwiększenie siły i masy mięśniowej, bierze udział w redukcji tkanki tłuszczowej. Suplementacja preparatami BCAA, EAA oraz innymi mieszankami aminokwasowymi, odżywkami białkowymi i węglowodanowo-białkowymi oraz stackach przynosi korzystne rezultaty w sporcie wysiłkowym i wytrzymałościowym.

Niedobór waliny może wystąpić w przypadku zwiększonych potrzeb energetycznych organizmu, w wyniku stresu, a także zbytniego obciążenia wysiłkowego.

Histydyna

Informacja

Histydyna jest jednym z 22 aminokwasów wchodzących w skład białka, który w zależności od źródła informacji określany jest jako "względnie egzogenny" lub "egzogenny". Wymagana dawka tego aminokwasu jest bardzo niewielka, a przy tym należy dodać, że rolę w zaspokajaniu zapotrzebowania na niego może odgrywać również mikroflora jelitowa.

Histydyna jest prekursorem karnozyny, a więc dipeptydu posiadającego właściwości antyoksydacyjne i buforujące. Zwiększenie dawki karnozyny w mięśniach jest skutecznym sposobem na zwiększenie siły i wytrzymałości, jak również na przyspieszenie regeneracji po wysiłku fizycznym, a więc poprawy wskaźników, które mają niebagatelne znaczenie zwłaszcza w przypadku osób regularnie uprawiających sport, w tym sportowców zawodowych.

Oferta preparatów zawierających histydynę jest dość mocno ograniczona, aminokwas ten jest głównie dodawany do niektórych suplementów stosowanych przed i/lub po treningu oraz suplementów aminokwasowych. Należy jednak zaznaczyć, iż występuje ona również w postaci naturalnej w pokarmach bogatych w białko, a więc przede wszystkim w mięsie, jajach i nabiale, a także w odżywkach białkowych.

Histydyna jest aminokwasem glukogennym, czyli może zostać przekształcona w organizmie w glukozę. Bierze ona również udział w syntezie białek, w tym hemoglobiny.

Dawkowanie: Brak precyzyjnych danych, aczkolwiek jak już zostało to nadmienione powyżej – wymagana dawka tego aminokwasu jest bardzo niewielka.

Metionina

Informacja

Metionina jest aminokwasem egzogennym, zawierającym w swym składzie siarkę. Zapewnia wielofunkcyjny metabolizm, przy nieodzownym udziale witaminy B6. Uczestniczy w syntezie fosfolipidów (np. lecytyna),  karnityny odpowiedzialnej za transport w organizmie długołańcuchowych kwasów tłuszczowych spalanych w mitochondriach komórkowych (organellach komórkowych w komórkach z wyodrębnionym jądrem), wraz z cystyną tworzy cysteinę. Pełni w organizmie funkcję przeciwutleniacza. Naturalnym źródłem pozyskiwania metioniny są pokarmy wysokobiałkowe pochodzenia zwierzęcego (jaja, mięso, ryby), roślinnego (nasiona sezamu, produkty zbożowe). Dostępna we wszystkich odżywkach białkowych i białkowo węglowodanowych, suplementach aminokwasowych typu EAA i zawierających tzw. aminokwasy całodzienne, środkach wspomagania wątroby i kosmetykach wspomagających wzrost i stan włosów, skóry i paznokci. 

Tauryna

Informacja

Tauryna - aminokwas niebiałkowy zawierający siarkę, syntetyzowany w organizmie z metioniny i cysteiny, występujący wystarczająco w organizmach ludzkich i zwierzęcych (w obrębie mózgu, serca i szkieletu), choć w niektórych przypadkach musi być wspomagana suplementami diety. Wpływa znacząco na zawartość wapnia w komórkach oraz stabilizuje gospodarkę wodno-elektrolitową i utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową., bierze udział w syntezie kwasów żółciowych. W organizmie pełni rolę neurotransmitera i neuromodulatora. Jest insulinomimetykiem poprawiającym gospodarkę insulinową, odpowiedzialną za transport składników odżywczych (m.in. aminokwasów, glukozy, kreatyny) do komórek i tkanek mięśniowych. Te właściwości decydują , że stanowi ceniony monopreparat oraz cenny dodatek do suplementów kreatynowych i aminokwasowych, zalecany do stosowania osobom aktywnym psychofizycznie oraz sportowcom wyczynowym w okresach okołotreningowych.

Dawkowanie: 3 gramy na dobę.