Rola prolaktyny w ciąży 

Prolaktyna jest hormonem, której nazwa pochodzi od jej pierwszej poznanej roli - czyli laktacji (procesu wydzielania mleka). Rola prolaktyny w naszym organizmie jest w rzeczywistości bardziej złożona i skomplikowana oraz co najważniejsze nie ogranicza się tylko do laktacji i kobiet. PRL jest jednym z najbardziej wszechstronnie działających hormonów, bo wywiera swój wpływ aż na ok. 300 procesów biologicznych.

W dzisiejszym wpisie jednak rzeczywiście się skupimy na tym jaka jest rola prolaktyny poza aspektami laktacji - związanych z ciążą, macierzyństwem, ale też tacierzyństwem.

MIEJSCE POWSTAWANIE I REGULACJA PRODUKCJI PROLAKTYNY

Prolaktyna (PRL) jest hormonem peptydowym kodowanym przez gen PRL oraz wydzielanym GŁÓWNIE przez przedni płat przysadki mózgowej - przez tzw. komórki laktotroficzne, które stanowią aż około 35–55% całkowitej populacji komórek przysadki mózgowej!

Inne tkanki i narządy, które również wytwarzają lub stymulują wytwarzanie prolaktyny to między innymi:

• Macica;
• Komórki układu odpornościowego;
• Komórki skóry;
• Tkanka tłuszczowa.

Podobnie jak inne hormony przysadki mózgowej, produkcja prolaktyny jest pod kontrolą podwzgórza, które wytwarza różne czynniki sygnalizacyjne, które mają za zadanie albo stymulować, albo hamować wydzielanie prolaktyny w przysadce mózgowej, jak np.: peptyd uwalniający prolaktynę (PrRP), neuroprzekaźnik dopamina, TRH, estrogeny, oksytocyna. Inne czynniki jak np. serotonina, opioidy czy histamina mogą modulować uwalnianie prolaktyny za pomocą mechanizmu autokrynnego/parakrynnego.

Chociaż wyżej wspomniany gen prolaktyny jest zaprogramowany genetycznie, aby odpowiadać na wiele wyżej wspomnianych czynników regulujących jego tzw. transkrypcję – czyli mówiąc wprost na aktywność genu wpływającą na ilości produkowanej prolaktyny, to jednak estrogeny pozostają głównymi modulatorami tejże transkrypcji genetycznej dla genu prolaktyny.

• SEEKING HEALTH Optimal Prenatal 546g
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• NORDIC NATURALS Prenatal DHA 180 softgels
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!
• NORDIC NATURALS Postnatal Omega-3 60 softgels
  
  Dodaj do koszyka
  Tania wysyłka od 9,99 PLN!

ROLA PROLAKTYNY W CIĄŻY

No dobrze…wiemy, że po porodzie wysokie stężenie prolaktyny umożliwia kobietom wytwarzanie mleka, ale co się z tym hormonem dzieje w ciąży oraz jaką rolę spełnia?

Podczas ciąży przysadka powiększa się, osiągając objętość prawie dwukrotnie większą niż jej normalny rozmiar przed ciążą – odpowiada za to intensywny wzrost wyżej wspomnianych komórek laktotroficznych! Niesamowite, co?

Poziomy prolaktyny zaczynają wzrastać liniowo w pierwszym trymestrze ciąży w odpowiedzi na bezpośrednią stymulację estrogenów wzrostu komórek laktotroficznych w przysadce mózgowej. Poziomy prolaktyny w terminie porodu mogą być ok. 10 razy wyższe w surowicy krwi niż przed ciążą i wynosić około 140 ng/ml.

1 ng/ml = 20 mIU/l, czyli 140 g/ml = 2800 mIU/l.

Natomiast na skutek lokalnej produkcji w macicy w przebiegu ciąży prolaktyna w płynie owodniowym osiąga wartość szczytową aż około 6000 ng/ml na koniec drugiego trymestru.

Poniżej mój wynik – poziom prolaktyny w 25 tygodniu ciąży.

Rola prolaktyny w przebiegu ciąży wydaje się być ważna między innymi dla:

1) Rozwoju piersi i przygotowaniu do laktacji

Tkanka piersi rozwija się u kobiet w okresie dojrzewania i ulega cyklicznym zmianom przez całe życie kobiety. Główny wpływ na wzrost piersi w okresie dojrzewania ma estrogen, który działa poprzez rozwój zależnych od prolaktyny receptorów estrogenowych.

Największe zmiany jednak zachodzą w czasie ciąży, kiedy uważa się, że piersi są w pełni dojrzałe. Podczas ciąży, chociaż laktacja jeszcze nie ma miejsca, zwiększone poziomy prolaktyny i jej złożona współpraca z innymi „graczami” jak laktogen łożyskowy, estrogeny, progesteron, hormon wzrostu, IGF-1, kortyzol, insulina a nawet hormony tarczycy powodują powiększenie gruczołów mlecznych, rozwój pęcherzyków mlecznych i sieci przewodów mlecznych przygotowując nasze piersi do produkcji mleka.

Galaktogeneza, czyli proces wywołania wytwarzania mleka w komórkach gruczołowych piersi rozpoczyna się już w drugiej połowie ciąży - pęcherzyki mleczne zaczynają wytwarzać mleko przedporodowe między 16. a 22. tygodniem ciąży!  Jednak pełny początek produkcji mleka odbywa się w ciągu pierwszych 4 dni po porodzie i obejmuje starannie zaprogramowany zestaw zmian w objętości mleka i jego składzie.

2) Utrzymania ciąży

Uważa się, że prolaktyna podczas ciąży jest niezbędna do utrzymania wczesnej ciąży, ponieważ stymuluje ona ciałko żółte do wytwarzania progesteronu. Prolaktyna również pomaga w implantacji zarodka i w tworzeniu się łożyska.

Jednak! Są doniesienia naukowe, mówiące o tym, iż jej nienormalnie wysokie poziomy we wczesnej ciąży (5-10TC) też są szkodliwe i mogą zwiększyć ryzyko wczesnych poronień. Ale są też, takie badania, których wnioskiem jest to, że PRL nie ma znaczenia w etiologii lub przebiegu poronień. Jednak mimo wszystko, jeśli kobieta cierpi na nawracające poronienia we wczesnych ciążach warto porozmawiać z lekarzem w kierunku diagnostyki hiperprolaktynemii.

3) Wzrostu i rozwoju płodu

Wciąż nie wiele wiemy o dokładnej roli prolaktyny na etapie prenatalnym, ale uważa się, że prolaktyna może być ważna dla wzrostu kory nadnerczy płodu, rozwoju mózgu oraz dla tłumienia odpowiedzi immunologicznej podczas ciąży.

Dodatkowo prolaktyna, która ma wspólne działania i lokalizacje receptorów z hormonem wzrostu, przypomina i współpracuje z GH, który jest niezbędny na wszystkich etapach rozwoju płodu. Poziomy hormonu wzrostu przysadki gwałtownie wzrastają między 10 a 14 tygodniem ciąży do maksymalnego poziomu po 30-34 tygodniach.

4) Wspierania zachowań opiekuńczych oraz wychowawczych u matek i ojców

W artykule "CO SIĘ DZIEJE Z MÓZGIEM CIĘŻARNEJ?" pisałam o tym, że ciąża wiąże się z różnymi zmianami w plastyczności neuronalnej mózgu - w przebiegu ciąży prolaktyna we współpracy z oksytocyną kształtuje tzw. "matczyny mózg", który wywołuje właściwe zachowanie w opiece nad dzieckiem. Wyższe poziomy prolaktyny są związane z praktykami wychowawczymi zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.

To prolaktyna wraz z oksytocyną między innymi bierze udział w zapoczątkowaniu, utrzymaniu i regulacji zachowania kobiety w stosunku do niemowlaka – czyli tzw. "wicie gniazda", pielęgnacja i jego ochrona. Prolaktyna zwiększa wrogość i agresje matek, co jest mechanizmem adaptacyjnym chroniącym młode. Prolaktyna również może wyostrzać zmysł węchu, który powoduje, że tak kochamy zapach naszych dzieci i który też bierze udział w przywiązaniu i wychowania do naszego potomka.

U mężczyzn, zaangażowanych ojców w początkowych okresach po urodzeniu maleństwa (w pierwszych miesiącach ojcostwa) występuję wzrost prolaktyny co ma na celu wspierać zachowania opiekuńcze oraz wychowawcze swojego potomka – poziomy prolaktyny u mężczyzn w tym okresie przedstawione na poniższej rycynie. Ojcowie z wyższymi stężeniami prolaktyny są bardziej czujni i uważni na różnego rodzaju sygnały niemowląt (np. płacz itd.). Ogólnie mówiąc zarówno prolaktyna jak i oksytocyna zapewniają neuroendokrynne podstawy więzi rodzicielskich nie tylko u kobiet a też u mężczyzn.

Ryc. 1. Prolaktyna u ojców w drugim i szóstym miesiącu po urodzeniu ich pierwszego dziecka [19]

5) Regulacji spożycia pokarmu i homeostazy metabolicznej

Liczne publikacje naukowe udokumentowały rolę prolaktyny w regulacji poboru pożywienia ze względu na jej wpływ na apetyt.

Nasza tkanka tłuszczowa, wątroba czy też trzustka mają receptory dla prolaktyny, co wskazuje na jej rolę zarówno w kontroli co do spożycia czy zużycia energii.

Podwyższone stężenia prolaktyny zwiększają apetyt oraz spożycie energii z pożywienia poprzez wywoływanie leptynooporności. Efekt ten jest mechanizmem adaptacyjnym w przebiegu ciąży mającym zapewnić dodatkową energię, składniki odżywcze oraz magazynowanie energii w ramach przygotowań do wysokich wymagań metabolicznych ciąży i laktacji.

W trzustce prolaktyna zwiększa wydzielanie insuliny i jednocześnie zwiększa wrażliwość na stężenia glukozy – to ma pomóc zapobiegać cukrzycy ciężarnych. W późnej ciąży prolaktyna bierze udział w powodowaniu fizjologicznej insulinooporności co ma na celu oszczędzać glukozę dla rosnącego płodu o czym pisałam w artykule „METABOLIZM GLUKOZY W CIĄŻY ORAZ „SŁODKIE” MAMY”

6) Sposobu w jaki organizm radzi sobie ze stresem

Pisząc artykuł „Matczyny stres, a jego wpływ na ciąże i dziecko” wspominałam o tym, że w przebiegu ciąży występuje tzw. osłabienie odpowiedzi na bodźce stresowe.

Liczne publikacje naukowe udokumentowały rolę prolaktyny w tłumieniu wydzielania ACTH w odpowiedzi na stres. Prolaktyna w taki sposób ma równoważyć działanie hormonów stresowych chroniąc mózg i układ odpornościowy świeżo upieczonych mam przed negatywnym wpływem stresu.

Zdrowe interakcje matka-niemowlę są kluczowe dla rozwoju fizycznego, poznawczego i psychicznego potomstwa. Takie interakcje zależą od wielu czynników, w tym od pozytywnego stanu emocjonalnego matki. Wiele kobiet po porodzie jednak doświadcza rozregulowania emocjonalnego i podwyższony poziom lęku. Niski poziom prolaktyny po porodzie może wywoływać zwiększone poziomy lęku u wrażliwych kobiet, podczas gdy bliski kontakt z niemowlęciem za pośrednictwem prolaktyny, oksytocyny czy neuroprzekaźnika GABY przynosi ulgę i wyciszenie.

7) Sposobu w jaki organizm zarządza gospodarką elektrolitową organizmu

W artykule „Zapotrzebowanie na energie oraz przyrost masy ciała w ciąży” pisałam o tym, że ciąża charakteryzuje się gwałtownym zatrzymaniem sodu i zwiększeniem objętości osocza.  Retencja sodu jest niezbędna do utrzymania odpowiedniego przepływu krwi (perfuzji) dla rosnącej macicy i płodu.

Prolaktyna wpływa na regulację gospodarki wodnoelektrolitowej, redukuje utratę wody i sodu przez nerki (przez zwiększenie reabsorpcji sodu), wychwyt sodu w jelicie oraz ogranicza utratę sodu i chlorku z potem. Fizjologiczna hiperprolaktynemia w przebiegu ciąży, zwiększenie aktywności układu RAA, podwyższony aldosteron wspólnie się przyczyniają do nadmiernego zatrzymywania wody w organizmie.

W następnym tygodniu projektu poruszymy rolę prolaktyny w laktacji oraz laktację ogólnie.