Wartość energetyczna

Informacja

Wartość energetyczna jest określana po podstawie składu chemicznego danego produktu żywnościowego, przy pomocy tzw. fizjologicznych równoważników energetycznych., określających wartość energii metabolicznej zawartej w 1 g składnika. Najczęściej stosowany jest równoważnik Atwatera wynoszący: dla białka 4 kcal/g, dla węglowodanów 4kcal/g i dla tłuszczu 9kcal/g.

Tłuszcz

Informacja

Tłuszcz jest niezbędnym składnikiem pokarmowym organizmów roślinnych i zwierzęcych. Ze względu na wartość odżywczą i skład dzielimy tłuszcze na : nasycone (jednonasycone- i wielonasycone- kwasy tłuszczowe) oraz nienasycone kwasy tłuszczowe (w tym: niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – NNKT). Do grupy tłuszczowców należą: tłuszcze właściwe (triacyloglicerole, woski), tłuszcze złożone (glikolipidy, fosfolipidy), sterole i izoprenoidy. Nasycone kwasy tłuszczowe, to grupa kwasów tłuszczowych posiadających różnej długości łańcuch węglowy, w którym za wyjątkiem grupy karboksylowej, każdy z atomów węgla jest połączony pojedynczym wiązaniem. Mogą wpływać niekorzystnie na profil lipidowy, dlatego powinno się ich używać w ograniczonych ilościach. Tłuszcze stanowią skoncentrowane źródło energii, o różnym smaku, ułatwiających spożycie i przełykanie pokarmów. Pełnią funkcje budulcowe (wchodzą w skład błon komórkowych i współtworzą istotę białą mózgu). NNKT są prekursorami hormonów tkankowych i aktywnych biologicznie związków. Do nienasyconych kwasów tłuszczowych zaliczamy kwasy z grup Omega-3, Omega-6 i Omega-9 (ostatnia cyfra informuje, na którym licząc od końca łańcuchu występuje podwójne wiązanie W odpowiedzi łańcuchu węglowym.   Do NNKT należą: kwasy średniołańcuchowe Omega 3 [n-3] zaliczane do NNKT [niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych] oraz długołańcuchowe (kwas eikozapentaenowy [EPA] i kwas dokozaheksaenowy [DHA]), Omega-6 i Omega-9. Liczba  informuje, że ostatnie podwójne wiązanie w łańcuchu węglowym występuje przy trzecim od końca atomie węgla. Kwasy z grupy Omega 3 są istotnym składnikiem błon komórkowych, są prekursorami i aktywatorami biologicznymi eikozanoidów. Muszą być łączone ze spożyciem w odpowiednich proporcjach kwasów grupy Omega-6.

Dawkowanie: W zależności od zapotrzebowania i stosowane diety. Zasadniczo przyjmuje się, że tłuszcze powinny stanowić 20–30% wartości energetycznej (kaloryczności) codziennych posiłków.

Kwasy tłuszczowe nasycone

Informacja

Nasycone kwasy tłuszczowe to grupa kwasów tłuszczowych posiadających różnej długości łańcuch węglowy, w którym za wyjątkiem grupy karboksylowej, każdy z atomów węgla jest połączony pojedynczym wiązaniem. Nasycone kwasy tłuszczowe określane są potocznie złym tłuszczem, mogącym wpływać niekorzystnie na poziom cholesterolu, szczególnie poprzez działanie kwasów: laurynowego, mirystynowego i palmitynowego, w związku z czym ich spożycie powinno być ograniczane. Badania naukowe przeprowadzone w tej materii nie potwierdzają w całości panujących przekonań.

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe (MUFA)

Informacja

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe (MUFA) – kwasy tłuszczowe monoenowe, w przeciwieństwie do PUFA – kwasów polienowych - mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka. Są w związku z tym mniej popularne w suplementacji, choć aktualne badania nad ich właściwościami wskazują, że są niezasłużenie pomijane.

Głównym prozdrowotnym zastosowaniem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych MUFA jest ich suplementacja w ramach profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych. Mogą one optymalizować profil lipidowy, zwiększając ilość lipoproteiny HDL, jednocześnie obniżając ilość „złego” cholesterolu LDL. To właśnie kwasowi oleinowemu, obecnemu w oliwie z oliwek, należącemu do MUFA, przypisuje się właściwości diety śródziemnomorskiej, uważanej za najlepszą dla naszego układu krążenia.

Niektóre źródła podają też, że jednonienasycone kwasy tłuszczowe monoenowe sprzyjają odchudzaniu. W związku z tym, zwiększenie ich podaży w diecie jest polecane osobom zmagającym się z nadwagą.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA)

Informacja

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA) – posiadają co najmniej dwa podwójne wiązania w cząsteczce. Najczęściej wyróżnia się wśród nich dwie podgrupy: Omega 3 oraz 6. PUFA należą do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, organizm nie jest w stanie ich syntetyzować endogennie i musza być dostarczane do niego wraz z pożywieniem. Ich aktywność biologiczna w ustroju opiera się na byciu prekursorami dla różnorodnych eikozanoidów.

Głównym spektrum właściwości prozdrowotnych PUFA jest układ sercowo-naczyniowy. Są one skuteczną formą profilaktyki przed chorobami krążeniowymi. Ograniczają agregację płytek krwi, mogą obniżać ciśnienie oraz poziom triglicerydów.

Odpowiednia podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych ma także kluczowe znaczenie dla zachowania sprawności mózgu. PUFA sprzyjają prawidłowemu rozwojowi układu nerwowego oraz jego funkcjonalności, korzystnie wpływając na funkcje poznawcze. Wskazuje się, że ich odpowiednio duża ilość w diecie może opóźniać procesy starzenia się.

Suplementację kwasami PUFA poleca się także osobom odchudzającym się, wspierają one bowiem kontrolę masy ciała. Ponadto, mogą zapobiegać rozwojowi chorób nowotworowych. Niedobory wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie sprzyjają też osłabieniu odporności.

Węglowodany

Informacja

Węglowodany są podstawowym składnikiem odżywczym. Dzieli się je na: cukry proste (monosacharydy), dwucukry (disacharydy) i wielocukry (polisacharydy). Pod względem przyswajalności przez organizm ludzki dzieli się węglowodany na: przyswajalne tj. takie, które ulegają strawieniu w przewodzie pokarmowym przenosząc energię do tkanek i komórek (m.in. skrobia, fruktoza) i nieprzyswajalne, odporne na działanie enzymów trawiennych (np. błonnik). Wpływają na poziom glukozy we krwi (indeks glikemiczny) i gospodarkę insulinową (indeks insulinowy). Największe zapotrzebowanie na węglowodany następuje przed aktywnością fizyczną lub w jej trakcie, gdyż potęgują zdolności wysiłkowe, spożywane po wysiłku zapewniają regenerację organizmu. W diecie sportowej duże znaczenie ma tempo wchłaniania węglowodanów i reakcja na nie organizmu. Dostępne w postaci monopreparatów oraz wchodzą w skład preparatów energetycznych, odżywek, stacków kreatynowych, boosterów azotowych.

Dawkowanie: wg statystyk Instytutu Żywności i Żywienia, węglowodany powinny zawierać 50 % wartości energetycznej dobowego spożycia. W niektórych dietach stosuje się szczątkowo spożycie węglowodanów nie przekraczające 30g/24h.

Cukry

Informacja

Cukry są głównym łatwo przyswajalnym paliwem w organizmie. Dzielimy je na monosacharydy (cukry proste) – glukoza (cukier gronowy), fruktoza (cukier owocowy) ; dwucukry (di-sacharydy) – laktoza, maltoza, sacharoza; cukry złożone – skrobia. Większość z nich w procesie spalania przechodzi w glukozę. Cukry charakteryzują się słodkością i podwyższają indeks glikemiczny (wyjątkiem jest fruktoza). Najzdrowszym źródłem pozyskiwania cukrów prostych jest dieta zawierająca tzw. Produkty pierwszego przemiału oraz świeże owoce i warzywa w postaci nieprzetworzonej.

Przy obciążeniach siłowych spożywane w trakcie treningu opóźniają objawy zmęczenia, wpływając na odpowiednie nawodnienie organizmu i zachowanie części glikogenu. Po skończonym treningu przyspieszają regenerację organizmu i uzupełniają wydatki energetyczne. Nadmiar cukrów prostych powoduje nagromadzenie nadmiaru tłuszczu i wzrost tkanki tłuszczowej.  Zaleca się odpowiedzialne korzystanie z cukrów prostych u diabetyków, zarówno w przypadku hiperglikemii (poziomu cukru przewyższającego dopuszczalne normy), jak i hipoglikemii (poziomu cukru spadającego poniżej dolnej granicy normy). Nadmiar spożywania cukrów prostych może powodować próchnicę zębów.

Cukry proste wchodzą w skład wielu suplementów diety, najczęściej stosowane w preparatach węglowodanowo-białkowych i węglowodanowych.  

Dawkowanie: Uprawiającym wyczynowo sport zaleca się spożywanie cukrów prostych jedynie podczas wysiłku i bezpośrednio po zakończeniu treningu.

Białko

Informacja

Białko (proteiny, polipeptydy) jest polimerem, którego podstawowymi jednostkami (monomerami) są aminokwasy. Białko zbudowane jest z atomów węgla, tlenu, azotu, wodoru oraz siarki, i jest elementarnym składnikiem odżywczym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu, budulcem i składnikiem tkanek, wchodzą w skład hormonów i enzymów oraz innych substancji bioaktywnych. Białko warunkuje prawidłowy metabolizm oraz przebieg procesów energetycznych, a także wszystkich innych procesów życiowych. Źródłem naturalnego pozyskania białka są pokarmy pochodzenia zwierzęcego (m.in. mięso, ryby, jaja, nabiał) i roślinnego )rośliny strączkowe, soja). Niedobór protein prowadzi do niedożywienia białkowego i znacznego osłabienia organizmu. Może prowadzić do anemii, zmniejszenia odporności immunologicznej, zwiotczenia mięśni, zaburzeń układu trawiennego. Również przedawkowanie białka jest niewskazane, gdyż może doprowadzić do zakwaszenia organizmu i zaburzać pracę układu pokarmowego oraz wzrost stężenia homocysteiny we krwi. Jest składnikiem wielu suplementów i odżywek koniecznych do właściwego funkcjonowania organizmu, zarówno wykazującego się małą aktywnością fizyczną, jak i trenujących konkurencje siłowe i wytrzymałościowe.

Dawkowanie: sportowcy w dyscyplinach siłowych ok. 1,7 – 2,5 g/1 kg masy ciała; sportowcy dyscyplin wytrzymałościowych i wytrzymałościowo-siłowych ok. 1,3 – 2g/1 kg masy ciała, osoby o niskiej aktywności ok. 0,8 – 1,1 g/1kg masy ciała/24h. W szacowaniu ilości spożywanego białka należy uwzględnić spożycie innych składników odżywczych (węglowodanów i tłuszczy)

Sól

Informacja

Salt (chlorek sodu, inaczej sól kuchenna), naturalne źródło elektrolitów (chloru i potasu), regulujących gospodarkę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową organizmu, wpływających na układ nerwowy i ciśnienie krwi. Sód jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego wzrostu. Prawidłowa dawka soli zapobiega przegrzaniu organizmu i udarowi słonecznemu. Zapewnia organizmowi prawidłowe funkcjonowanie mięśni i nerwów. Chlor w połączeniu z sodem, bierze udział w procesie trawienia i utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową w organizmie, jako antytoksyna usuwa toksyczne produkty przemiany materii w wątrobie.  Sól kuchenna (Salt) jest składnikiem smakowym i konserwującym wielu produktów spożywczych, preparatów odżywczych i mieszanek elektrolitowych, dostępnych na www.muscle-zone.pl

Dawkowanie: brak określonych norm zużycia, stosowana tak, by zapewnić dostateczną ilość elektrolitów do organizmu (sodu i chloru).