Kalorie

Informacja

Kalorie to umowna nazwa jednostki wyrażającej wartość energetyczną pożywienia, zapotrzebowanie i wydatków energii przez organizm człowieka, którą w rzeczywistości jest 1 kilokaloria (1 kcal). 1 kilokaloria jest to ilość energii cieplnej koniecznej do podgrzania 1 g wody i 1 stopień Celsjusza. W układzie SI jednostką energii cieplnej  jest 1 dżul (1J), równy w przybliżeniu 4,185 kcal.

Wartość energetyczna jest określana po podstawie składu chemicznego danego produktu żywnościowego, przy pomocy tzw. fizjologicznych równoważników energetycznych.. Najczęściej stosowany jest równoważnik Atwatera wynoszący: dla białka 4 kcal/g, dla węglowodanów 4kcal/g i dla tłuszczu – 9kcal/g.

Wartość energetyczna wykonywana przy tzw. „bombie kalorycznej” stanowi równoważnik energetyczny fizyczny, wynoszący: 4,1 kcal na 1 g węglowodanów, 5,65 kcal na 1 g białka, 9,45 kcal na 1 g tłuszczu.

Wartość odżywcza, określa stopień przydatności produktu żywnościowego do realizacji funkcji życiowych człowieka, tym wyższa im wyższa jest jej biodostępność i mniejsza ilość jej spożywania dla uzyskania efektów.

Całkowita zawartość tłuszczu

Informacja

Tłuszcze całkowite – suma tłuszczów wprowadzony do organizmu w pożywieniu i w suplementach diety, zawierająca zarówno kwasy tłuszczowe nasycone jak i nienasycone, w tym niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Ogół tłuszczy dzięki produkcji energii pozwala na większy wydatek energetyczny podczas wysiłku, powoduje regenerację powysiłkową,. Jest częściowo magazynowany w organizmie. Przyjmuje się, że wartość energetyczna tłuszczu wynosi 9 kcal w 1g. Oprócz produkcji energii kwasy tłuszczowe stanowią element budulcowy błon komórkowych i istoty białej mózgu. NNKT są prekursorami hormonów tkankowych i aktywnych biologicznie związków. Szczególnie ważne jest utrzymywanie właściwej proporcji pomiędzy kwasami z grupy Omega 3 i Omega 6.

Węglowodany

Informacja

Węglowodany są podstawowym składnikiem odżywczym. Dzieli się je na: cukry proste (monosacharydy), dwucukry (disacharydy) i wielocukry (polisacharydy). Pod względem przyswajalności przez organizm ludzki dzieli się węglowodany na: przyswajalne tj. takie, które ulegają strawieniu w przewodzie pokarmowym przenosząc energię do tkanek i komórek (m.in. skrobia, fruktoza) i nieprzyswajalne, odporne na działanie enzymów trawiennych (np. błonnik). Wpływają na poziom glukozy we krwi (indeks glikemiczny) i gospodarkę insulinową (indeks insulinowy). Największe zapotrzebowanie na węglowodany następuje przed aktywnością fizyczną lub w jej trakcie, gdyż potęgują zdolności wysiłkowe, spożywane po wysiłku zapewniają regenerację organizmu. W diecie sportowej duże znaczenie ma tempo wchłaniania węglowodanów i reakcja na nie organizmu. Dostępne w postaci monopreparatów oraz wchodzą w skład preparatów energetycznych, odżywek, stacków kreatynowych, boosterów azotowych.

Dawkowanie: wg statystyk Instytutu Żywności i Żywienia, węglowodany powinny zawierać 50 % wartości energetycznej dobowego spożycia. W niektórych dietach stosuje się szczątkowo spożycie węglowodanów nie przekraczające 30g/24h.

Cukry

Informacja

Cukry są głównym łatwo przyswajalnym paliwem w organizmie. Dzielimy je na monosacharydy (cukry proste) – glukoza (cukier gronowy), fruktoza (cukier owocowy) ; dwucukry (di-sacharydy) – laktoza, maltoza, sacharoza; cukry złożone – skrobia. Większość z nich w procesie spalania przechodzi w glukozę. Cukry charakteryzują się słodkością i podwyższają indeks glikemiczny (wyjątkiem jest fruktoza). Najzdrowszym źródłem pozyskiwania cukrów prostych jest dieta zawierająca tzw. Produkty pierwszego przemiału oraz świeże owoce i warzywa w postaci nieprzetworzonej.

Przy obciążeniach siłowych spożywane w trakcie treningu opóźniają objawy zmęczenia, wpływając na odpowiednie nawodnienie organizmu i zachowanie części glikogenu. Po skończonym treningu przyspieszają regenerację organizmu i uzupełniają wydatki energetyczne. Nadmiar cukrów prostych powoduje nagromadzenie nadmiaru tłuszczu i wzrost tkanki tłuszczowej.  Zaleca się odpowiedzialne korzystanie z cukrów prostych u diabetyków, zarówno w przypadku hiperglikemii (poziomu cukru przewyższającego dopuszczalne normy), jak i hipoglikemii (poziomu cukru spadającego poniżej dolnej granicy normy). Nadmiar spożywania cukrów prostych może powodować próchnicę zębów.

Cukry proste wchodzą w skład wielu suplementów diety, najczęściej stosowane w preparatach węglowodanowo-białkowych i węglowodanowych.  

Dawkowanie: Uprawiającym wyczynowo sport zaleca się spożywanie cukrów prostych jedynie podczas wysiłku i bezpośrednio po zakończeniu treningu.

Białko

Informacja

Białko (proteiny, polipeptydy) jest polimerem, którego podstawowymi jednostkami (monomerami) są aminokwasy. Białko zbudowane jest z atomów węgla, tlenu, azotu, wodoru oraz siarki, i jest elementarnym składnikiem odżywczym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania organizmu, budulcem i składnikiem tkanek, wchodzą w skład hormonów i enzymów oraz innych substancji bioaktywnych. Białko warunkuje prawidłowy metabolizm oraz przebieg procesów energetycznych, a także wszystkich innych procesów życiowych. Źródłem naturalnego pozyskania białka są pokarmy pochodzenia zwierzęcego (m.in. mięso, ryby, jaja, nabiał) i roślinnego )rośliny strączkowe, soja). Niedobór protein prowadzi do niedożywienia białkowego i znacznego osłabienia organizmu. Może prowadzić do anemii, zmniejszenia odporności immunologicznej, zwiotczenia mięśni, zaburzeń układu trawiennego. Również przedawkowanie białka jest niewskazane, gdyż może doprowadzić do zakwaszenia organizmu i zaburzać pracę układu pokarmowego oraz wzrost stężenia homocysteiny we krwi. Jest składnikiem wielu suplementów i odżywek koniecznych do właściwego funkcjonowania organizmu, zarówno wykazującego się małą aktywnością fizyczną, jak i trenujących konkurencje siłowe i wytrzymałościowe.

Dawkowanie: sportowcy w dyscyplinach siłowych ok. 1,7 – 2,5 g/1 kg masy ciała; sportowcy dyscyplin wytrzymałościowych i wytrzymałościowo-siłowych ok. 1,3 – 2g/1 kg masy ciała, osoby o niskiej aktywności ok. 0,8 – 1,1 g/1kg masy ciała/24h. W szacowaniu ilości spożywanego białka należy uwzględnić spożycie innych składników odżywczych (węglowodanów i tłuszczy)

Sód

Informacja

Sód jest ważnym składnikiem płynów wewnątrzkomórkowych i jest regulatorem gospodarki kwasowo-zasadowej. Wraz z potasem wpływa na prawidłowość wzrostu oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mięśni i nerwów. Źródłem pozyskiwania jest sól kuchenna (NaCl) oraz morszczyn pęcherzykowaty, mięczaki, bekon, wołowina, a z produktów roślinnych buraki i marchew. Osoby, utrzymujące dietę bezsolną powinny unikać m.in. ostrych sosów i wędzonych mięs i wędlin.

Niedobór sodu występuje bardzo rzadko, przy obfitym poceniu się po długim wysiłku (np. u maratończyków).

Nadmiar sodu powoduje wzrost ciśnienia tętniczego (szczególnie w przypadku osób w podeszłym wieku), obrzęki oraz  zwiększa pragnienie. Przekroczenie dawki dobowej wynoszącej 14g na dobę może powodować zatrucia.