Kalorie

Informacja

Kalorie to umowna nazwa jednostki wyrażającej wartość energetyczną pożywienia, zapotrzebowanie i wydatków energii przez organizm człowieka, którą w rzeczywistości jest 1 kilokaloria (1 kcal). 1 kilokaloria jest to ilość energii cieplnej koniecznej do podgrzania 1 g wody i 1 stopień Celsjusza. W układzie SI jednostką energii cieplnej  jest 1 dżul (1J), równy w przybliżeniu 4,185 kcal.

Wartość energetyczna jest określana po podstawie składu chemicznego danego produktu żywnościowego, przy pomocy tzw. fizjologicznych równoważników energetycznych.. Najczęściej stosowany jest równoważnik Atwatera wynoszący: dla białka 4 kcal/g, dla węglowodanów 4kcal/g i dla tłuszczu – 9kcal/g.

Wartość energetyczna wykonywana przy tzw. „bombie kalorycznej” stanowi równoważnik energetyczny fizyczny, wynoszący: 4,1 kcal na 1 g węglowodanów, 5,65 kcal na 1 g białka, 9,45 kcal na 1 g tłuszczu.

Wartość odżywcza, określa stopień przydatności produktu żywnościowego do realizacji funkcji życiowych człowieka, tym wyższa im wyższa jest jej biodostępność i mniejsza ilość jej spożywania dla uzyskania efektów.

Tłuszcz

Informacja

Tłuszcz jest niezbędnym składnikiem pokarmowym organizmów roślinnych i zwierzęcych. Ze względu na wartość odżywczą i skład dzielimy tłuszcze na : nasycone (jednonasycone- i wielonasycone- kwasy tłuszczowe) oraz nienasycone kwasy tłuszczowe (w tym: niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe – NNKT). Do grupy tłuszczowców należą: tłuszcze właściwe (triacyloglicerole, woski), tłuszcze złożone (glikolipidy, fosfolipidy), sterole i izoprenoidy. Nasycone kwasy tłuszczowe, to grupa kwasów tłuszczowych posiadających różnej długości łańcuch węglowy, w którym za wyjątkiem grupy karboksylowej, każdy z atomów węgla jest połączony pojedynczym wiązaniem. Mogą wpływać niekorzystnie na profil lipidowy, dlatego powinno się ich używać w ograniczonych ilościach. Tłuszcze stanowią skoncentrowane źródło energii, o różnym smaku, ułatwiających spożycie i przełykanie pokarmów. Pełnią funkcje budulcowe (wchodzą w skład błon komórkowych i współtworzą istotę białą mózgu). NNKT są prekursorami hormonów tkankowych i aktywnych biologicznie związków. Do nienasyconych kwasów tłuszczowych zaliczamy kwasy z grup Omega-3, Omega-6 i Omega-9 (ostatnia cyfra informuje, na którym licząc od końca łańcuchu występuje podwójne wiązanie W odpowiedzi łańcuchu węglowym.   Do NNKT należą: kwasy średniołańcuchowe Omega 3 [n-3] zaliczane do NNKT [niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych] oraz długołańcuchowe (kwas eikozapentaenowy [EPA] i kwas dokozaheksaenowy [DHA]), Omega-6 i Omega-9. Liczba  informuje, że ostatnie podwójne wiązanie w łańcuchu węglowym występuje przy trzecim od końca atomie węgla. Kwasy z grupy Omega 3 są istotnym składnikiem błon komórkowych, są prekursorami i aktywatorami biologicznymi eikozanoidów. Muszą być łączone ze spożyciem w odpowiednich proporcjach kwasów grupy Omega-6.

Dawkowanie: W zależności od zapotrzebowania i stosowane diety. Zasadniczo przyjmuje się, że tłuszcze powinny stanowić 20–30% wartości energetycznej (kaloryczności) codziennych posiłków.

Kwasy tłuszczowe nasycone

Informacja

Nasycone kwasy tłuszczowe to grupa kwasów tłuszczowych posiadających różnej długości łańcuch węglowy, w którym za wyjątkiem grupy karboksylowej, każdy z atomów węgla jest połączony pojedynczym wiązaniem. Nasycone kwasy tłuszczowe określane są potocznie złym tłuszczem, mogącym wpływać niekorzystnie na poziom cholesterolu, szczególnie poprzez działanie kwasów: laurynowego, mirystynowego i palmitynowego, w związku z czym ich spożycie powinno być ograniczane. Badania naukowe przeprowadzone w tej materii nie potwierdzają w całości panujących przekonań.

Tłuszcze trans

Informacja

Tłuszcze trans (trans fat ) są efektem procesu utwardzania płynnej frakcji tłuszczów roślinnych, poprzez wprowadzenie wiązań wodorowych nienasyconych kwasów tłuszczowych, tworząc izomery trans, powodujące zmianę właściwości odżywczych kwasów tłuszczowych, pozostając wyłącznie źródłem energii. Znajdują zastosowanie w margarynach twardych oraz wyrobach spożywczych (produktach cukierniczych wypiekanych). Zalecane jest całkowite wyeliminowanie (lub co najmniej ograniczenie) spożywania tłuszczy trans, ze względu na ich niekorzystny wpływ na organizm ludzki (m.in. podnoszą poziom cholesterolu całkowitego zakłócają proporcje pomiędzy jego frakcjami LDL i HDL, osłabiają odporność immunologiczną organizmu oraz wpływają negatywnie na gospodarkę insulinową, utrudniając transport pożywienia do komórek mięśniowych, odnotowani również ich wpływ na rozwój nowotworów. Bardzo rzadko stosowane w odżywkach sportowych o charakterze termogenicznym (np. batonach energetycznych).

Węglowodany

Informacja

Węglowodany są podstawowym składnikiem odżywczym. Dzieli się je na: cukry proste (monosacharydy), dwucukry (disacharydy) i wielocukry (polisacharydy). Pod względem przyswajalności przez organizm ludzki dzieli się węglowodany na: przyswajalne tj. takie, które ulegają strawieniu w przewodzie pokarmowym przenosząc energię do tkanek i komórek (m.in. skrobia, fruktoza) i nieprzyswajalne, odporne na działanie enzymów trawiennych (np. błonnik). Wpływają na poziom glukozy we krwi (indeks glikemiczny) i gospodarkę insulinową (indeks insulinowy). Największe zapotrzebowanie na węglowodany następuje przed aktywnością fizyczną lub w jej trakcie, gdyż potęgują zdolności wysiłkowe, spożywane po wysiłku zapewniają regenerację organizmu. W diecie sportowej duże znaczenie ma tempo wchłaniania węglowodanów i reakcja na nie organizmu. Dostępne w postaci monopreparatów oraz wchodzą w skład preparatów energetycznych, odżywek, stacków kreatynowych, boosterów azotowych.

Dawkowanie: wg statystyk Instytutu Żywności i Żywienia, węglowodany powinny zawierać 50 % wartości energetycznej dobowego spożycia. W niektórych dietach stosuje się szczątkowo spożycie węglowodanów nie przekraczające 30g/24h.

Błonnik

Informacja

Błonnik pokarmowy jest mieszaniną substancji niestrawionych i nie wchłoniętych przez organizm ludzki. Ze względu na właściwości dzieli się na: błonnik nierozpuszczalny (m.in. celuloza [polisacharyd] znajdujący się w owocach i warzywach), błonnik częściowo rozpuszczalny (m.in. hemicelulozy występujące z ziarnie zbóż i błonnik rozpuszczalny (m.in. pektyny, gumy, śluzy [polisacharydy]). Błonnik wpływa na układ pokarmowy i trawienny regulując jego działanie. Dzięki wypełnieniu żołądka (poczucia sytości) obniża łaknienie, obniża poziom trójglicerydów i cholesterolu a w konsekwencji może wspomagać proces odchudzania i utrzymanie szczupłej sylwetki. Wpływa również na poziom glukozy we krwi oraz oczyszczanie organizmu z toksyn. Dostępny w postaci preparatów sproszkowanych (kapsułek i proszków), zawierających w większości frakcje rozpuszczalne (pektyny, gumy i śluzy) odchudzających i zamienników posiłków.

Dawkowanie: 10–20 gramów na dobę, przed lub w czasie posiłków, obficie popijając wodą.

Cukry

Informacja

Cukry są głównym łatwo przyswajalnym paliwem w organizmie. Dzielimy je na monosacharydy (cukry proste) – glukoza (cukier gronowy), fruktoza (cukier owocowy) ; dwucukry (di-sacharydy) – laktoza, maltoza, sacharoza; cukry złożone – skrobia. Większość z nich w procesie spalania przechodzi w glukozę. Cukry charakteryzują się słodkością i podwyższają indeks glikemiczny (wyjątkiem jest fruktoza). Najzdrowszym źródłem pozyskiwania cukrów prostych jest dieta zawierająca tzw. Produkty pierwszego przemiału oraz świeże owoce i warzywa w postaci nieprzetworzonej.

Przy obciążeniach siłowych spożywane w trakcie treningu opóźniają objawy zmęczenia, wpływając na odpowiednie nawodnienie organizmu i zachowanie części glikogenu. Po skończonym treningu przyspieszają regenerację organizmu i uzupełniają wydatki energetyczne. Nadmiar cukrów prostych powoduje nagromadzenie nadmiaru tłuszczu i wzrost tkanki tłuszczowej.  Zaleca się odpowiedzialne korzystanie z cukrów prostych u diabetyków, zarówno w przypadku hiperglikemii (poziomu cukru przewyższającego dopuszczalne normy), jak i hipoglikemii (poziomu cukru spadającego poniżej dolnej granicy normy). Nadmiar spożywania cukrów prostych może powodować próchnicę zębów.

Cukry proste wchodzą w skład wielu suplementów diety, najczęściej stosowane w preparatach węglowodanowo-białkowych i węglowodanowych.  

Dawkowanie: Uprawiającym wyczynowo sport zaleca się spożywanie cukrów prostych jedynie podczas wysiłku i bezpośrednio po zakończeniu treningu.

Wapń

Informacja

Wapń (pierwiastek chem., symbol Ca, la 20, z grupy berylowców) jest podstawowym budulcem kości i zębów, w których zmagazynowane jest 99 % tego pierwiastka, w postaci rydroksapatytu. Przy budowie kości i zębów ważny jest udział fosforu w odpowiedniej proporcji. Jest pierwiastkiem zasadotwórczym i aktywatorem wielu enzymów (ATP-azy) niezbędnych do uwalniania energii ATP. Ma znaczący wpływ na krzepliwość krwi oraz reguluje ciśnienie tętnicze krwi i przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. Dzięki zmniejszonej przepuszczalności błon komórkowych łagodzi objawy alergii pokarmowych. Wapń bierze czynny udział w metabolizmie żelaza, współdziała z witaminami A, C i D oraz z fosforem, magnezem. Naturalnym źródłem pozyskiwania wapnia są produkty zwierzęce (nabiał, sardynki, łosoś, szprotki jedzone z ościami) i roślinne (orzechy, soja, ziarno słonecznika). Wchłanianie dokonuje się w jelicie cienkim (rzadziej w okrężnicy), ma na nie wpływ poziom laktozy, nierozpuszczalnego błonnika, kwasów organicznych, zasadowość (niskie pH).  Najlepiej wchłaniane są  związki organiczne (mleczany, chylaty aminokwasowi itp.). Utrudnianie wchłaniania wapnia powodują: kwasy fitynowy i szczawiowy oraz nadmiar tłuszczów.  Badania naukowe potwierdziły, że połączenie wapania, magnezu, boru i witaminy D w dawce 3 mg/24h skutecznie zapobiega osteoporozie. Na rynku suplementów znajdują się zarówno monopreparaty (wzbogacone witaminą D­_­3) jak i wieloskładnikowe dostępne na www.muscle-zone.pl

Niedobór wapnia objawia się zaburzeniami w budowie kości (osteoporozie) oraz metabolizmu żelaza. Objawami są: krzywica, skurcze i drżenie mięśni, osteoporoza.

Nadmiar  wynika z przedawkowaniu suplementów wapniowych z dodatkiem witaminy D­_{3 ­} u dzieci oraz na przedawkowaniu wapnia przez dorosłych (hiperkalcemia). Objawami hiperkalcemii są: brak apetytu, wymioty i zaparcia.

Dawkowanie w różnych publikacjach podaje się sprzeczne dane: 800 – 1000 mg/24 h (100 – 500 mg/24h)

Sód

Informacja

Sód jest ważnym składnikiem płynów wewnątrzkomórkowych i jest regulatorem gospodarki kwasowo-zasadowej. Wraz z potasem wpływa na prawidłowość wzrostu oraz zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mięśni i nerwów. Źródłem pozyskiwania jest sól kuchenna (NaCl) oraz morszczyn pęcherzykowaty, mięczaki, bekon, wołowina, a z produktów roślinnych buraki i marchew. Osoby, utrzymujące dietę bezsolną powinny unikać m.in. ostrych sosów i wędzonych mięs i wędlin.

Niedobór sodu występuje bardzo rzadko, przy obfitym poceniu się po długim wysiłku (np. u maratończyków).

Nadmiar sodu powoduje wzrost ciśnienia tętniczego (szczególnie w przypadku osób w podeszłym wieku), obrzęki oraz  zwiększa pragnienie. Przekroczenie dawki dobowej wynoszącej 14g na dobę może powodować zatrucia.

Średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (MCT)

Informacja

MCT (średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe), to grupa kwasów tłuszczowych o tzw. średniej długości łańcucha węglowego, zawierające 6 – 12 atomów węgla. Do MCT zaliczają się kwasy: kapronowy (zawierający 6 atomów węgla – C6), heptanowy, (C7), kaprylowy (C8), pelargonowy (C9), kaprynowy (C10) i laurynowy (C12). W odróżnieniu od kwasów długołańcuchowych trawione przez lipazę trzustkową i wchłaniane przez żyłę wrotną do wątroby, transportowane w postaci chylomikronów, ograniczających ryzyko miażdżycy. Naturalnym źródłem MCT jest tłuszcz kokosowy, w mniejszym stopniu tłuszcz mleczny. Dzięki właściwościom ułatwiającym trawienie stanowią szybkie, odnawialne źródło energii (wykazują potencjał termogenny). Potencjał antybakteryjny pozwala na stosowanie w leczeniu klinicznym (m.in. chorób wątroby, niedożywienia, zaburzeń procesów metabolicznych). Zalecane są w suplementacji sportowej różnych dyscyplin sportowych w programach redukcji masy ciała i budowania masy mięśniowej, jako uzupełnienie kaloryczne diety oraz element wspomagania zdolności wysiłkowych i odnowy biologicznej po wysiłku. Dostępne na www.muscle-zone.pl