Czy wysoka konsumpcja białka negatywnie wpływa na kości? 

Z całą pewnością, związek między spożyciem białka w diecie a zdrowiem kości był przedmiotem wielu dyskusji i kontrowersji w ciągu ostatnich kilku dekad. Wciąż stosunkowo często można spotkać się z twierdzeniem, iż wysoka konsumpcja białka, a więc z reguły powyżej zalecanego dziennego spożycia (ang. Recommended Dietary Allowance – RDA) dla dorosłych mieszkańców Polski, tj. 0,9 gram na kilogram masy ciała na dobę, stwarza szereg zagrożeń dla zdrowia, w szczególności przyczyniając się do dysfunkcji nerek oraz demineralizacji kości.

Liczna grupa osób hołdujących przekonaniu, że zbyt duże spożycie białka z pokarmem jest szkodliwe dla zdrowia opiera się na założeniu, że wysoka podaż protein nasila wydalanie wapnia przez nerki, ponieważ tenże składnik mineralny jest wykorzystywany do zobojętniania kwaśnego ładunku pochodzącego właśnie z dostarczanych w sporych ilościach z dietą białek. Co ciekawe, w ostatnich latach obserwuje się jednak rosnące zainteresowanie modelami żywieniowymi charakteryzującymi się wysoką podażą białka i to nie tylko wśród entuzjastów uprawiania sportów siłowych i sylwetkowych, lecz również pośród zwykłych zjadaczy chleba, pragnących zmniejszyć nadmierne zapasy tkanki tłuszczowej i poprawić kompozycję swojej sylwetki, ze względu na szereg korzyści związanych z utrzymaniem beztłuszczowej masy ciała, a także łatwiejszym kontrolowaniem apetytu i poczucia sytości [1 - 3].

Rezultaty dotychczas przeprowadzonych badań epidemiologicznych w tym aspekcie wskazują, że długotrwałe przestrzeganie diety wysokobiałkowej jest wbrew pozorom dodatnio związane z gęstością mineralną kości, a zatem zmniejszonym ryzykiem wystąpienia złamań kości. Krótkoterminowe badania interwencyjne wykazują natomiast, że dieta bogatobiałkowa nie wpływa negatywnie na homeostazę wapnia. Istniejące dowody naukowe potwierdzają, że negatywny wpływ kwaśnego ładunku związanego z dostarczaniem dużych ilości białka wraz z dietą na wydalanie wapnia razem z moczem jest równoważony przez korzystne efekty anaboliczne ukierunkowane szczególnie na układ mięśniowo-szkieletowy będące tudzież wynikiem przestrzegania wysokobiałkowego sposobu odżywiania [2, 4].

Co więcej, w opublikowanym na wiosnę obecnego roku konsensusie ekspertów Europejskiego Towarzystwa Klinicznych i Ekonomicznych Aspektów Osteoporozy, Osteoartrozy i Chorób Mięśniowo-Szkieletowych (ang. European Society for Clinical and Economical Aspects of Osteoporosis, Osteoarthritis, and Musculoskeletal Diseases - ESCEO) oraz Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy (ang. International Osteoporosis Foundation - IOF) dokonano podsumowania wyników wszystkich przeprowadzonych do chwili obecnej systematycznych prac przeglądowych i metaanaliz dotyczących wpływu konsumpcji białka na zdrowie kości.

Wnioski z tychże prac wskazują, że podaż białka w diecie u osób dorosłych nawet powyżej aktualnie rekomendowanego dziennego spożycia może być korzystna, jeśli chodzi o zmniejszanie utraty masy kostnej i ryzyko złamania szyjki kości udowej, niemniej jednak pod warunkiem, że konsumpcja wapnia jest odpowiednia. Ponadto eksperci uznali, że regularne dostarczanie adekwatnych ilości wysokiej jakości białka z pożywienia jest wymagane dla optymalnego wzrostu kości i utrzymania ich w dobrej kondycji. U starszych osób z występującą osteoporozą większe spożycie białka (≥ 0,8 gram na kilogram masy ciała na dobę, tj. powyżej obecnego RDA) wiąże się z wyższą gęstością mineralną kości, mniejszą utratą masy kostnej i obniżonym ryzykiem złamania szyjki kości udowej, o ile podaż wapnia w diecie jest właściwa. Interesujący wydaje się również fakt, iż interwencja polegająca na uzupełnianiu codziennej diety odżywkami białkowymi obniża związane z wiekiem zmniejszenie gęstości mineralnej kości, a także redukuje poziomy markerów obrotu kostnego, wraz ze wzrostem IGF-1 i zmniejszeniem PTH [4, 5].

Konkludując, wnioski z najnowszych systematycznych prac przeglądowych i metaanaliz nie wykazują w każdym razie, że wyższa od zalecanego dla ogółu populacji konsumpcja białka ma niekorzystny wpływ na zdrowie kości, szczególnie w przypadku diet obfitujących w składniki odżywcze, zwłaszcza wapń i zawierających odpowiednie ilości warzyw i owoców o naturalnym działaniu zasadotwórczym. Nie ma na ten moment dowodów na to, że obciążenie kwasowe pochodzące z diety jest szkodliwe dla zdrowia kości. Na domiar tego, wydaje się jednak, że to niewystarczające spożycie białka w diecie może stanowić poważniejszy problem, aniżeli nadmiar białka, szczególnie u osób starszych.